به گزارش گروه آموزش و فرهنگ سازی تهرانی نیوز؛اولین نشست علمی – تخصصی «مدیریت شهری پس از بحران زلزله» به میزبانی معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران برگزار شد.
تورج فرهادی در این نشست گفت: هدف از تشکیل این جلسه استفاده از نظرات راهبردی متخصصان علمی و اساتید مدیریت بحران برای کسب نگاهی جامع¬ و دقیق در تدوین سند جامع «مدیریت بازسازی تهران پس از وقوع زلزله» است که مي‌تواند هنگام بروز بحران و متناسب و منطبق با شرايط بحران، سريعاً به مرحله اجرا درآيد.
وی با تأکید بر این که هرچه برنامه ریزی های پیشگیرانه، جامع‌تر و دقیق تر باشد، هنگام بروز بحران فرصتهاي بهتري براي حل موفقيت‌آميز مشکلات وجود خواهد داشت، اظهار کرد: مدیریت بحران، فرآيندی شامل برنامه‌ريزي اجرایی و اقدامات عملیاتی است كه توسط دستگاه هاي دولتي، غيردولتي و عمومي در جهت مديريت عمليات و بازسازي و بازتواني مناطق آسيب‌ديده صورت مي‌پذيرد تا شرايط را در اسرع وقت به وضعيت عادي بازگرداند.
فرهادی با اشاره به این که بحران عبارت است از "وضعيتي که نظم سيستم اصلي يا قسمت¬هايي از آن را مختل کرده و پايداري آن را برهم زند"، گفت: با وجود اينکه هيچ بحراني شبيه بحران¬هاي ديگر نيست، ليکن مشابهت¬های قابل ملاحظه‌اي بين بحران¬ها وجود دارد که کشف و درک اين تشابهات کليدي، جهت برنامه‌ريزي براي رويارويي با بحران و تخفيف اثرات سوء آن ضروري است و وظيفه مديريت بحران، اتخاذ تصميمات موثر براساس اطلاعات صحيح در جهت کاهش خسارات و کنترل سريع بحران است.
نیازمند " سناریوی ارتباطات بحران" هستیم
قائم مقام معاون شهردار تهران با تأکید بر این که پیشگیر از بحران به عنوان ضرورتی اجتناب ناپذیر، کار مشترک دولت و مردم است و علاوه بر فرهنگ غنی، نیاز به باور قلبی در بین آحاد جامعه دارد، خاطر نشان کرد: آنچه مي‌تواند لحظات بسيار حساس و تعيين کننده بحران را مديريت کند اين است که گروه¬هاي مختلف بدانند از آنها چه انتظاري مي‌رود و چه کاری را باید انجام دهند و از چه کاري بايد پرهيز کنند، چرا که اين امر آنها را قادر مي‌سازد که با خونسردي کامل عمل کنند و در کار خود موفق شوند.
وی با اشاره به این که تراكم زياد جمعيت و بافت نامطلوب شهري در بسياري از مناطق تهران، كار امدادرساني و كمك به بازماندگان حادثه را در مواقع بحران بسيار دشوار خواهد ساخت، افزود: در اين شرايط، برنامه¬ريزی برای پيشگيری و کاهش مخاطرات حاصل از بحران¬ها و يا به عبارت ساده، مديريت ريسك بسيار ضروری و تنها راه چاره به نظر می رسد.
فرهادی با تأکید بر این که اصلی¬ترین کاری که در این خصوص باید صورت بگیرد، مدیریت واحد و جلب مشارکت همگانی است، گفت: با تعیین جایگاه و شفاف¬سازی وظایف و مسئولیت‌های دولت، بخش خصوصی، تشکل¬های مردم نهاد و عموم مردم ، باید همه اقشار مردم در این خصوص احساس مسئولیت کرده و پاسخگو باشند و افراد و دستگاه¬های مختلف بايد از قبل نقش خود را در سناريوي بزرگ ارتباطات بحران بشناسند و بر اساس آن نقش خود را ایفاء کنند.
آماده¬سازی شهر برای مقابله با پدیده بحران
در ادامه جلسه محمد رضا آقایی در بخشی از سخنان خود با اشاره به سند جامع«مدیریت بازسازی تهران پس از وقوع زلزله» ، گفت: طرح این مسئله بر اساس تکالیف طرح جامع بوده است و نوع نگاه آن، آماده¬سازی شهر برای مقابله با پدیده بحران و همچنین پیشنهاد استقرار تأسیسات و تجهیزات شهری در موقعیت های مختلف از شهر به منظور پیشگیری از آسیب های وارده می باشد.
مدیر کل شهرسازی و طرح های شهری مهمترین موضوع بعد از زلزله را خلاء در تصمیم گیری مدیریتی دانست و خاطر نشان کرد: این مسئله هم موجب تأثیرات منفی روحی و روانی شهروندان می شود و هم به دلیل از دست رفتن زمان و سرمایه موجب تشدید آسیب های وارده از بحران می گردد چرا که بسیاری از ارگانها و سازمانهایی که آمادگی امداد رسانی در موقع بحران را دارند به دلیل نداشتن برنامه مشخص نمی دانند در چه مسیری قرار بگیرند و اقدام نمایند.
وی با اشاره به این که وجود برنامه مدون و قابل اجرا، مشکلات ناشی از تصمیمات مدیریتی آنی را بسیار کاهش می دهد، اظهار کرد: به عنوان مثال در هنگام بحران مسئله امداد و نجات را داریم و بدنبال آن نحوه اسکان بازماندگان حادثه، از سوی دیگر اقدام در خصوص بسیاری آسیب ها ضروری می باشد مانند ساماندهی اجساد باقی مانده که رسیدگی به آن بسیار اهمیت داشته و می تواند آسیب های حاصل از شیوع بیماریها را کاهش دهد.
آقایی با تأکید بر این که مدیریت شهری تهران خواهان آن است که در کنار طرح جامع، سندی داشته باشد که بر اساس آن، قسمتهایی از شهر را که قابلیت مکان یابی تأسیسات و تجهیزات شهری را داشته باشند شناسایی و به عنوان راهنمایی پیش روی برنامه ریزان قرار دهد، افزود: به کمک این سند راهبردی می¬شود شرایطی ایجاد کرد که در لحظه بحران، مهندسان برنامه¬ریز شهری و حوزه های اجرایی بدانند، چه اقدامهایی لازم و بهترین فضاها و امکانات برای آن اقدامها کجا می تواند باشد؟
وی با بیان این که اگر به عنوان مثال در این خصوص پتانسیل های اراضی شهر شناسایی شده باشد در هنگام وجود بحران بهترین موقعیت برای اسکان افراد و یا ساماندهی اجساد مشخص میگردد، گفت: علاوه بر آن لازم است موقعیت های پر خطر نظیر مخازن آب وزارت نیرو و یا پمپ بنزینها شناسایی شوند تا بتوان از تشدید آسیبهای وارده جلوگیری کرد.
مدیر کل شهرسازی و طرح های شهری در ادامه خاطرنشان کرد: لازم است تمامی سازمانها، ایده¬های آرمانی خود را به صورت سند مکتوب نمایند و در اختیار کارشناسان قرار دهند و شهرسازان بر اساس هدایت ها و اسناد راهبردی به این موارد دست یابند .
مردم ژاپن الگوی پسا بحران هستند
در ادامه دکتر محمد مهدی محمودی از چهره های شاخص شهرسازی و معماری ایران و استاد یار برجسته دانشگاه تهران که در این نشست حاضر بود، ضمن اشاره به تجارب زلزله¬های گذشته کشور ایران و مقایسه آن با زمین لرزه های ژاپن، اظهار کرد: زلزله مهيب اخير ژاپن با قدرت نزدیک به 9 ریشتر، بي‌گمان از بزرگترين زمين لرزه‌هاي تاريخ بشر است به ويژه آن كه هم¬زمان با اين زلزله، سونامي سهمگيني با امواجي به ارتفاع 10 متر، بنادر اين كشور را در هم كوبيد و حدود 1200 نفر را به كشتن داد.
دکتر محمد مهدی محمودی با اشاره به مهم¬ترین اقداماتی که پس از وقوع زلزله 9 ریشتری ژاپن صورت گرفت، گفت: از مهمترین اقدامات ضروری بعد از وقوع زمین لرزه، بازسازی و تعمیر زیرساخت‌ها و تأسیسات اصلی و حیاتی مناطق به‌خصوص آب، برق، گاز و ارتباطات بودکه در این زمینه اتاق بحران دولت ژاپن با تأمین بودجه و اعتبارات و ابلاغ به دستگاه‌های دولتی، درصدد رفع این مشکلات برآمد.
محمودی با بیان این که دولت ژاپن با استفاده از گروه‌های داوطلب مردمی، رسانه‌ها و متخصصان روانشناسی در امر کاهش اثرات روحی و روانی زلزله و ایجاد شور و نشاط اجتماعی اقدامات لازم را به‌عمل آورد، افزود: دولت با استفاده از متخصصان و وزارتخانه‌های مرتبط با حوزه بحران، نسبت به برآورد میزان خسارات اقتصادی و مالی وارد شده و اقدام و با اتخاذ تدابیر لازم از بروز مشکلات و بحران‌های اقتصادی جلوگیری نمود.
وی با اشاره به روحیه همکاری، همیاری، خود ساختگی و احساس مسئولیت مردم ژاپن در هنگام بروز این بحران، گفت: بر اساس گزارش‌هاي رسانه‌هاي گوناگون هيچگونه رفتار زننده و خشن از سوي مردم ديده نشده است
و از همه مهم¬تر، غارت و تجاوز و تعدي پس از زلزله سهمگين ژاپن از سوي مردم ديده نشده است.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: مردم منطقه زلزله‌زده ژاپن، تنها اقلام مورد نياز روزانه خود را تهيه مي‌کردند و تلاشی برای انبار کردن آذوقه نداشتند.
سانحه به مثابه تیغ جراحی ضعف ها را آشکار می¬کند
در ادامه جلسه آقای دکتر علیرضا فلاحی در بخشی از سخنان خود با بیان این که "بازسازی" یک تخصص است و با "خانه¬سازی" و "شهرسازی" تفاوت¬های بنیادین دارد، افزود: هنگامی رویارویی با بحران، غالباً افرادی که موجبات فاجعه را فراهم کرده¬اند، سرزنش می¬شوند در صورتی که به تدریج بر همگان آشکار می¬شود که حداقل 90 درصد مسائل و مشکلات، قبل از سانحه به خوبی نمایان بوده است و در واقع سانحه به مثابه تیغ جراحی ضعف هایی که در بناهای موجود، بافت¬های شهری، زیرساخت¬های جامعه و سیستم برنامه¬ریزی در گذشته وجود داشته¬اند را آشکار می¬سازد.
این دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی افزود: رشد جمعیت، ساخت و سازهای غیر مقاوم، ضعف شبکه¬های زیرساختی، تراکم غیر اصولی، مجاورت سازه های سازگار و ناسازگار، تمرکز گرایی، کاربری های ناایمن، فقر اقتصادی و فرهنگی، درآمدهای پایین و حاشیه نشینی از جمله مصادیق ایجاد و تشدید بحران در شهرهای بزرگ همچون تهران است.
وی با اشاره به اهمیت نگاه همه جانبه به مقوله مدیریت بحران و بازسازی پس از آن، گفت: یكی از مهمترین و موثرترین مراحل مدیریت بحران، بازسازی است كه البته از نظر زمانی طولانی‌ترین و حساس¬ترین مرحله مدیریت بحران به شمار می‌رود و شامل بازسازی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و كالبدی است.
فلاحی با بیان این که آنچه در حوزه بحران از اهمیت ویژه ای برخوردار است پیشگیری و پیش بینی¬است که می¬تواند تا حد زیادی از خسارت¬های احتمالی بکاهد، افزود: مديريت حوادث غيرمترقبه، بايد بتواند بحران را قبل، حين و بعد از سانحه كنترل نمايد و تمامی تحقيقات، برنامه-ريزيها و تداركات، می¬بایست قبل از سانحه صورت گيرد تا بواسطه آن بتوان آمادگي لازم را جهت كنترل هنگام و بعد از سانحه به عمل آورد.
وی با اشاره به اهمیت مقوله مهم تأمین سرپناه پس از سانحه، گفت: باید توجه داشت که مردم پس از زلزله نه تنها بی¬ساختمان می¬شوند، بلکه بی خانمان می¬شوند و این به آن معناست که مردم پس از سانحه، نه تنها محیط زندگی و سکونت و محل کسب و کار خود را نابود شده می¬بینند، بلکه بخشی از خاطرات خویش را نیز ویران شده می یابند.
تهیه اطلس پهنه های گسلی تهران
فاطمه صالح معاون پیشگیری و کاهش خطر پذیری سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران نیز در این نشست با بیان اقدامات راهبردی و پیشگیرانه این سازمان، گفت: انجام مطالعات و به روز رساني ريز پهنه‌بندي لرزه‌اي شهر تهـران، انجام مطالعات طرح جامع كاهش خطرپذيري لرزه‌اي و مديريت بحران شهر تهران، ارتقای سیستم واکنش اضطراری در 72 ساعت اول پس از وقوع زلزله در تهران و ظرفيت سازي جهت كاهش خطرپذيري لرزه‌اي و مديريت بحران شهر تهران از جمله اقداماتی است که در این خصوص صورت گرفته است.
فاطمه صالح با اشاره به تهیه "اطلس اماکن و تأسیسات واقع در پهنه¬های گسلی شهر تهران"، افزود: این اطلس شامل 206 شیت نقشه به انضمام جداول توصیفی مربوط به هر نقشه می¬باشد و دربرگیرنده حدود 100 لایه اطلاعاتی شامل کلیه اماکن و مراکز اداری، تجاری، امنیتی، عمومی، امدادی، خدماتی، تفریحی و شریان های حیاتی مستقر در پهنه های گسلی و قنوات شهر می باشند که به منظور پیش¬بینی راهکارهای پیشگیرانه و کاهش خطرپذیری در مواقع بحران، شناسایی و به سازمان¬ها و نهادهای مسئول ارائه شده است.
وی با بیان تمهیداتی که برای كاهش خسارات جاني و مالي شهروندان تهراني صورت گرفته است، گفت: اهداف كاربردي این طرح، عبارت از ترويج فرهنگ خودامدادي و دگرامدادي، تمركززدايي مديريت بحران، توانمند سازي مردم محلي، مقاوم‌سازي و جايگزيني ساختمان‌هاي عمومي موجود، ترويج مقاوم‌سازي ساختمان‌هاي خصوصي موجود، بهبود كيفيت ساخت و ساز، اجراي طرح‌هاي نوسازي بافت فرسوده به منظور كاهش اثرات بحران، تدارك محل‌هاي تخليه امن منطقه‌اي و تجهيز آنها، مقاوم‌سازي و جايگزيني پل‌هاي واقع در شبكه معابر اصلي، مقاوم‌سازي تأسيسات و شبكه آبرساني، نصب سيستم كنترل مركزي براي شبكه توزيع گاز طبيعي، نصب سيستم كنترل مركزي براي شبكه توزيع گاز طبيعي است که به منظور برنامه ریزی های پیشگیرانه قبل از وقوع بحران پیش بینی شده است.
صالح با اشاره به ایجاد سامانه "آزمایشی هشدار سریع زلزله شهر تهران"، افزود: نصب و راه اندازی 4 ایستگاه پایشی شتاب¬نگاری بر روی بخش فعال گسل "مشا" در محدوده شمال شرق تهران، طراحی و راه اندازی آزمایشی سیستم اعلام هشدار زلزله در مرکز فرماندهی و ستاد مدیریت بحران شهر تهران، اعلام هشدار به نهادهای مسئول و ارائه دهنده خدمات شهری مانند مترو جهت واکنش اضطراری سریع و مناسب و اعلام هشدار عمومی به شهروندان جهت اطلاع از وقوع زلزله های احتمالی از دیگر فعالیتهای صورت گرفته در این حوزه است.
