روزنامه صبح نو: بسیاری از تهرانی‌ها با اسنپ و تپسی آشنا هستند. مشهدی‌ها هم تاکسی‌یاب آنلاین دارند که نامش تاچسی است. شهرهای دیگر نیز کم و بیش تبدیل به بازاری پرسود برای این شرکت‌ها شده‌اند. در این گزارش ابهام شما در مورد این شرکت‌ها برطرف خواهد شد.
شروع فعالیت اسنپ
اپلیکیشن اسنپ فعالیتش را در سال ۹۳ با عنوان «تاکسی‌یاب» آغاز کرد و بعدها و در دور جدید فعالیت پرسرصدای خود؛ نام اسنپ را برای خود برگزید. هرچند نمونه‌های خارجی متعددی از این نوع نرم‌افزارهای تاکسی‌یاب آنلین وجود دارد ولی این نرم‌افزار موبایل به‌طور کامل در ایران توسط فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های برتر ایران توسعه پیدا کرد و نکته جالب اینکه تمام سرورها و اطلاعات در داخل ایران قرار دارد. مانند تمام استارتاپ‌ها، اسنپ با یک تیم کوچک شروع و هم اکنون برای ۲۰۰ نفر، مستقیم اشتغالزایی و مدیران خود را پولدار کرده است.
هرچند که تا کنون به‌صورت غیررسمی شنیده می‌شد سرمایه‌گذار اسنپ، شرکت MTN است که شریک اصلی اپراتور تلفن‌همراه ایرانسل در ایران است که این کمپانی برای سرمایه‌گذاری در ایران از وزارت دارایی مجوز سرمایه‌گذاری خارجی در اختیار دارد؛ اما روز گذشته بالاخره این حمایت مالی رسانه‌ای شد و ایرانسل رسماً سرمایه گذاری در اسنپ را اعلام کرد. آقای علیرضا قلمبر دزفولی، مدیرعامل ایرانسل با بیان اینکه این اپراتور «گروه اینترنت ایران» را از زمان شروع به کار آن از نزدیک رصد کرده، گفت: شرکت‌های زیر مجموعه این گروه چون اسنپ و زودفود توانستند در مدت کوتاهی جایگاه خود را به عنوان پیشرو در بازار کشور تثبیت کرده و ضمن ارتقای سطح کیفی خدمت‌رسانی به کاربران در زمینه‌هایی چون سهولت کاربری و صرفه‌جویی، اقبال عمومی بین هموطنان را نیز به‌دست آورند.
نحوه کسب درآمد اسنپ
اسنپ و تپسی در واقع از طریق کمیسیونی که به ازای هر سفر از درآمد راننده می‌گیرد، کسب درآمد می‌کند. گفته می‌شود این کمیسیون بین 6 تا 12 درصد است که البته در روزهای بارانی و مواقع خاص این شرکت مانند بسیاری از رانندگان، کرایه دریافتی خود از مسافر را تا 30درصد افزایش می‌دهد! شاید از این زاویه تفاوت چندانی با رانندگان روزهای بارانی ندارند و مسافران برای در امان ماندن از باران پول بیشتری پرداخت می‌کنند!
مالیات اسنپ
قیمت‌های رقابتی و گاهی عجیب و غریب این اپلیکیشن‌ها برای مشتریانش، گاهی آن‌قدر شگفت‌انگیز می‌شود که بیش از آنچه جذاب باشد، شک‌وشبهه‌های مختلفی درباره آن به‌وجود می‌آورد. خیلی‌ها در مورد پرداخت مالیات از سوی تاکسی‌یاب‌هایی نظیر اسنپ و تپسی دچار تردید هستند اما این دو شرکت به‌عنوان یک شرکت دانش‌بنیان مانند دیگر شرکت‌ها مالیات پرداخت می‌کنند و به واسطه فعالیت اینترنتی، وضعیت مالیات شفاف‌تری نسبت به کسب‌وکارهای سنتی دارند. البته همین دانش‌بنیان بودن این شرکت‌ها سبب شده که تخفیفات خوبی در این حوزه‌ها نصیب آنها شود و قانون نگاه مهربانانه‌تری به این نوع شرکت‌ها دارد. مسوول ارتباط با مشتریان یکی از این دو اپلیکیشن، درباره قیمت‌های رقابتی این‌طور به آن پاسخ می‌دهد: «تمام اتفاق‌هایی را که برای رانندگان و مسافرانمان پیش‌بینی می‌کنیم، براساس فرآیند تبلیغاتی و سیاست‌گذاری ما تعیین می‌شود.» پاسخ او به پرسشی درباره شایعه مالیات‌گریزی و دامپینگ شرکت صاحب این اپلیکیشن نیز دقیقاً همان پاسخی است که درباره مدیریت واحد این دو اپلیکیشن می‌دهد: «در این زمینه نمی‌توانم اطلاعاتی به شما بدهم.» استارتاپ‌ها یا به عبارت دیگر، کسب‌وکارهای نوین برای مدتی محدود و مشخص، برای جا انداختن مدل کسب‌وکار خود و جذب مشتری برای مدلی که پیشتر وجود خارجی نداشته است، اقدام به تخفیف یا حتی استفاده مجانی از سرویس می‌کنند. این موضوع در همه مشاغل نوین وجود دارد و به‌عنوان یکی از روش‌های جذب مشتری استفاده می‌شود. در واقع امروز تهران نزدیک به 4 میلیون سفر در روز را تجربه می‌کند که نزدیک به یک و نیم میلیون سفر در بخش حمل‌و‌نقل عمومی انجام می‌شود و اسنپ و تپسی حدود 200 هزار سفر در این سفره سهم دارند. اگر این سهم به یک میلیون سفر در روز برسد؛ به یکباره تمام پولی که این شرکت‌ها برای سرمایه گذاری خرج کرده‌اند به جیبشان برمی‌گردد و سود وحشتناکی به جیب خواهند زد.
این شرکت‌ها مجوز دارند؟ ندارند؟
با توجه به اینکه در حال حاضر فعالیت کسب و کارها در فضای مجازی منوط به دریافت دو مجوز نماد اعتماد الکترونیکی و پروانه کسب صنفی در فضای مجازی است، این شرکت نماد خود را از مرکز توسعه تجارت الکترونیکی دریافت کرده است. همچنین نظر به اینکه آیین نامه اجرایی چگونگی صدور و تمدید پروانه کسب و نحوه نظارت بر افراد صنفی در فضای مجازی نیز در مرحله نهایی‌سازی و تصویب است و اسنپ و تپسی کلیه اقدامات لازم برای اخذ پروانه کسب خود را طی کرده است؛ اما اتحادیه تاکسیرانی‌های کشور، جدی‌ترین مخالف فعالیت اپلیکیشن های درخواست خودرو در تهران است.
«مسعود طبیبی» دراین‌باره می‌گوید: «ماده 3 قانون مصوب سال 74 مجلس شورای اسلامی، تمرکز امور مربوط به تاکسیرانی‌ها و کلیه امور حمل‌و‌نقل شهری را متعلق به شهرداری‌ها می‌داند.» او می‌گوید: «برهمین اساس، تاکسی‌ها و آژانس‌ها نیز زیر مجموعه این قانون محسوب می‌شوند و این اپلیکیشن ها هم اگر می‌خواهند در این حوزه فعالیت کنند، حتماً باید مجوزهای لازم را در این‌باره کسب کنند.»
مزایا و ویژگی‌های اسنپ
وجه تمایز این تاکسی‌یاب‌ها با سایر روش‌های سنتی در ۳ چیز است. کیفیت، مقرون به صرفه بودن و دردسترس بودن و این ۳ مزیت در کنار هم منجر به خاص بودن و تمایز می‌شود. ممکن است یک سرویس دردسترس و مقرون به صرفه باشد ولی با کیفیت نباشد یا ممکن است که با کیفیت و دردسترس باشد ولی مقرون به صرفه نباشد. ضمناً اشاره به این نکته ضروری است که مقرون به صرفه بودن به معنای آن است که هزینه‌ای که مشتری پرداخت می‌کند باید متناسب با سرویسی که دریافت می‌کند باشد و ارزان‌تر یا گران‌تر بودن در اینجا ملاک نیست. اسنپ دو نوع مخاطب دارد، کاربران مسافر و راننده که هدف اسنپ جلب رضایت هر دو این کاربران است. اسنپ برای مقرون به صرفه بودن ویژگی الگوریتم هوشمند قیمت‌گذاری و برآورد هزینه سفر قبل از درخواست سفر را توسعه داده است. برای بالا بردن کیفیت سرویس ویژگی‌هایی چون امتیازدهی مسافران به رانندگان، روند نظام‌مند انتخاب رانندگان و آموزش آنها و پرداخت آنلاین را به‌وجود آورده و برای دردسترس بودن، با جلب رضایت رانندگان و گذاشتن طرح‌های تشویقی در طول روز، سعی کرده که گزینه اول رانندگان و مسافران باشد.
آژانس‌ها چندان دل خوشی از نرم‌افزارهای اسنپ و تپسی ندارند چون تا حدودی از میزان مشتریان آنها کاسته اما نه در آن حد که بر روند اقتصادی‌شان تأثیر گذاشته باشد. یکی از مسوولان تاکسی سرویس‌ها در این زمینه می‌گوید: «از وقتی این نرم‌افزارها را مردم روی گوشی‌هایشان نصب کرده‌اند شنیده‌ایم که خیلی از آن راضی‌اند و در بعضی موارد کارشان را سریع راه انداخته. با این وجود هنوز هم هستند کسانی که نمی‌توانند به این نرم‌افزارها اعتماد کنند. اکثر کسانی که به ما زنگ می‌زنند و درخواست خودرو دارند محلی‌اند و با ما آشنایند برای همین آمدن چنین نرم‌افزاری نتوانسته روی بازار کار ما تأثیر منفی بگذارد. البته نمی‌توان طولانی‌مدت را پیش‌بینی کرد و شاید تأثیرات منفی‌اش را بگذارد. شاید هم کاری کنند که خودروی آژانس‌ها نیز در این نرم‌افزارها سهمی داشته باشند.» شما در این نرم‌افزارها به سادگی می‌توانید مبدأ و مقصدتان را روی نقشه مشخص کنید و هزینه سفر را پیش از درخواست اسنپ ببینید. قابلیت‌هایی مثل سفر دو مقصده، سفر رفت و برگشت، توقف در مسیر، امکان پرداخت اعتباری و نقدی، مشاهده اطلاعات راننده و بسیاری از موارد دیگر، از ویژگی‌های اصلی اپلیکیشن اسنپ است. این موارد، همراه پشتیبانی ۲۴ ساعته، سیستم تیکت‌گذاری آنلاین و امتیازدهی هوشمند از جمله مواردی هستند که اسنپ را با دیگر روش‌های حمل‌و‌نقل متمایز می‌کند. در ضمن در به‌روزرسانی جدید اسنپ ویژگی به‌نام اشتراک‌گذاری سفر با نزدیکان اضافه شده که این امکان را فراهم می‌کند که شما سفر در حال انجام را با نزدیکان خود به اشتراک بگذارید. رانندگان اسنپ برای رسیدن به مقصد از نرم‌افزارهای مسیریاب استفاده و این اپلیکیشن‌ها نزدیک‌ترین مسیر را با توجه به حجم ترافیک مشخص می‌کنند و همین موضوع در کاهش ترافیک و کاستن خودروهای تک سرنشین تأثیر بسزایی دارد. از طرفی شما با استفاده از اسنپ دیگر نیازی به جستجو برای یافتن جای پارک نخواهید داشت و از هر نقطه‌ای از شهر و در هر ساعتی می‌توانید به سرویس‌دهی ۲۴ساعته اسنپ تکیه کنید. اسنپ با راهکار خود توانسته راه‌حلی برای ساماندهی مسافربرهای شخصی باشد و غیر مستقیم برای بیش از ۳۰ هزار اشتغالزایی کند. بسیاری از رانندگان اسنپ شغل اولشان اسنپ است و از این طریق ارتزاق می‌کنند. بسیاری دیگر به واسطه اینکه این کارانعطاف زمانی خود را دارد به‌صورت نیمه‌وقت در آن مشغول هستند. با برخی از رانندگان تاکسی که به گفت‌وگو پرداختیم از وجود چنین نرم‌افزارهایی راضی بودند اما اکثراً نمی‌دانستند چطور می‌توانند آنها هم در این نرم‌افزار ثبت‌نام کنند و به عنوان راننده تاکسی و آژانس، سراغ درخواست‌کنندگان بروند. در همین زمینه یکی از رانندگان تاکسی می‌گوید: «کار خوبی است. اینکه شما در یک جا ایستاده باشی و بدانی نزدیک‌ترین خودرویی که می‌تواند تو را به مقصد برساند کجاست، خوب است. برای تاکسی‌های خطی تفاوتی نمی‌کند چون ما مسافران همیشگی‌مان را داریم اما آنهایی که در آژانس کار می‌کنند، تاکسی‌های گردشی و خودروهای شخصی‌اند، برایشان بیشتر اهمیت دارد.»
نحوه ثبت‌نام رانندگان
شخصی که قصد دارد به‌عنوان کاربر راننده عضو این شرکت شود، باید در مصاحبه حضوری شرکت کند. از هر فرد متقاضی مدارک مورد نیاز مانند گواهی عدم سوءپیشینه، گواهینامه، کارت ماشین، کارت ملی، بیمه‌نامه و معاینه فنی اخذ، بررسی و اسکن آن در پروفایل وی ثبت می‌شود. در صورت موفقیت در مصاحبه و بازرسی کامل وسیله نقلیه راننده توسط متخصصین کنترل کیفی اسنپ، گام بعدی یعنی آموزش کامل رفتاری با مسافر و نحوه استفاده از نرم‌افزار اسنپ توسط واحد آموزش اسنپ به انجام می‌رسد. در نهایت پس از طی تمامی مراحل ثبت‌نام، کاربر راننده فعالیت خود را در اسنپ آغاز می‌کند. برای بالاتر رفتن امنیت کار و مسافر، نرم‌افزار اسنپ به گونه‌ای طراحی شده که کاربر مسافر تمام مشخصات راننده مثل عکس، نام، نام خانوادگی، مدل و شماره پلاک خودرو را می‌بیند. همچنین در صورت نیاز امکان بررسی دقیق مکان کاربر راننده و کاربر مسافر وجود دارد. اما در مقایسه با بررسی صلاحیت رانندگان تاکسی، این مراحل بسیار کمتر است و رانندگان تاکسی برای تأیید صلاحیت‌های خود باید هفت خوان را پشت سر بگذارند. یکی از دلایل انتقاد تاکسی‌رانی از این شرکت‌ها نیز همین فرایند تأیید راننده است. هرچند که شما می‌توانید در پایان سفر به رانندگان نمره بدهید یا نارضایتی خود را اعلام کنید، اما وقتی در حال نصب و استفاده از این نرم‌افزار هستید، پیش از آن در شرایط استفاده از این برنامه‌ها به شما اطلاع داده‌اند که در قبال هرگونه حادثه‌ای، این شرکت‌ها هیچ مسوولیتی را قبول نخواهند کرد. نکته جالب اینکه اگر راننده بعد از پایان سفر با مسافر ارتباط برقرار کرده و تماس بگیرد، شرکت او را از لیست رانندگان خود خارج خواهد کرد! هرچند که با این وجود هنوز شاهد خواستگاری از این طریق هستیم!
چطور قیمت‌ها مشخص می‌شود؟
اسنپ دو نوع کاربر در خود دارد، کاربر مسافر و کاربر راننده. هر دو هم به یک اندازه اهمیت دارند و باید رضایت هر دو گروه را جلب کنند. در واقع هدف صرفاً ارزان‌تر یا گران‌تر محاسبه کردن نیست و با ایجاد الگوریتمی مشخص، قیمت‌گذاری به‌صورت منصفانه برای هر دو گروه در نظر گرفته می‌شود. بر خلاف سایر سیستم‌ها که عامل انسانی در قیمت‌گذاری دخیل است و در بسیاری موارد دچار خطا می‌شود. با توسعه سیستم قیمت‌گذاری و برآوری هزینه هوشمند و آنلاین این مشکل حل شده و مسافر و راننده دیگر نگران قیمت‌گذاری سفر خود نیستند و هر دو طرف راضی‌اند.
معمای دو شرکت با یک مدیر
پیش از این در گزارش «صبح نو» در مورد تشابه مدیران این دو شرکت نیز نوشته بودیم که اداره اسنپ و تپسی توسط یک مالک، شایعه‌ای است که مدت‌هاست به گوش می‌رسد. شایعه‌ای که البته پاسخگویان هر دو این کسب و کارها، نه تأیید می‌کنند و نه تکذیب. تماس تلفنی«صبح نو» با شرکت اسنپ، درباره اداره این دو اپلیکیشن توسط یک نفر، به این جمله‌ها از اپراتور این کسب و کار اینترنتی رسید: «در این زمینه نمی‌توانم اطلاعاتی به شما بدهم.» اما نگاهی به بخش «درباره ما» که در سایت‌های اینترنتی اسنپ و تپسی آمده و البته اسنادی که درباره صاحبان این دوکسب‌وکار وجود دارند، گویای نکات جالبی است. صاحب امتیاز اپلیکیشن«اسنپ» برای کسب مجوز نماد اعتماد الکترونیکی، شرکت «ایده گزین ارتباطات روماک» معرفی شده است. شرکتی که ساختمان آن، حوالی خیابان جهان کودک قراردارد و جالب‌تر این که طبقات دیگر این ساختمان نیز در اختیار اپلیکیشن‌های مشهوری چون «بامیلو»، «زودفود» و «پین تاپین» است. مدیر این شرکت، درمجوز سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران، آقای «محمود فوز» و مدیرعامل فعلی آن، آقای «شهرام شاهکار» معرفی شده است.
از سوی دیگر، اپلیکیشن«تپسی» که محصول شرکتی با نام «پیشگامان فناوری و دانش آرامیس» است، در سایت خود از سه نفر به نام‌های آقایان «میلاد منشی‌پور»، «حمید مهینی» و «هومن دمیرچی» نام برده است که اولی به‌عنوان مدیرعامل، دومی به‌عنوان مدیر فنی و سومی به‌عنوان مدیرعملیات در شرکت صاحب امتیاز «تپسی» کار می‌کنند. نشانی دفتر این شرکت که به استناد سایت تپسی، نماد اعتماد الکترونیکی آن هم در حال بررسی است، حوالی سعادت‌آباد اعلام شده است. اما نام مشترکی که بیش‌از همه در اسنپ و تپسی به چشم می‌خورد، هومن دمیرچی است. کسی که از او به‌عنوان بنیان‌گذار اپلیکیشن «تاکسی‌یاب» یاد و گفته می‌شود همزمان با مسوولیت مدیریتی فعلی‌اش در تپسی، به عنوان یکی از اعضای اصلی اسنپ نیز حضوری فعال دارد.
در بخش معرفی او در سایت تپسی آمده است: «هومن دمیرچی مدیر عملیات و یکی از بنیان‌گذاران تپسی است. او رتبه سه کنکور در سال 84 را به‌دست آورد و به دانشگاه صنعتی شریف رفت و مهندسی برق خواند و بعد از آن در MTN مشغول به کار شد .سپس به مدرسه عالی کسب‌وکار INSEAD در فرانسه رفت و در رشته MBA فارغ‌التحصیل شد. پس از آن به ایران بازگشت و با شرکتی بین‌المللی در حوزه کسب وکارهای اینترنتی همکاری کرد. بعد از تجربه مدیریتی در یک استارت آپ، مدیر عملیات در تپسی شد.»