در حال حاضر کل اشتغال زایی کشور از طریق بخش های کشاورزی، صنعت و خدمات صورت می گیرد و مجموعه شاغلان کشور که 21 میلیون نفر هستند به صورت مستقیم و غیرمستقیم در زیرگروه های بخش های یادشده فعالیت می کنند.

خدمات با 47.3 درصد، بیشترین سهم را در اشتغال زایی کشور دارد و در بهار امسال 9 میلیون و 990 هزارنفر در این بخش فعالیت داشتند. پس از آن، بخش صنعت دارای بیشترین تعداد نیروی کار به میزان 6 میلیون و 975 هزار نفر است که 33 درصد کل اشتغال کشور را تشکیل می دهد.

با وجود ظرفیت های فراوان اشتغال زایی از طریق بخش کشاورزی؛ در ایران سهم این بخش در طول دهه های گذشته در بازار کار کاهش یافته و در حال حاضر تنها 4 میلیون و 139 هزارنفر از طریق بخش کشاورزی اشتغال دارند. سهم بخش کشاورزی در حال حاضر تنها 19.6 درصد از کل بازار کار ایران است.

10 میلیون شغل خدماتی

با وجود اینکه بخش خدمات دارای عملکردی به میزان 10 میلیون اشتغال زایی در کشور است، اما کارشناسان بازار کار معتقدند اشتغالی که در این بخش شکل می گیرد جنبه پایدار و دائمی نخواهد داشت و دولت ها باید اشتغال زایی در بخش صنعت و کشاورزی را تقویت کنند.

کارشناسان می گویند اشتغال زایی و توسعه بیش از اندازه بخش خدمات بیشتر به مصرف گرایی جامعه توجه دارد، اما اشتغال در بخش های کشاورزی و صنعت دارای ظرفیت های پنهان تقویت تولید ناخالص داخلی کشور و در نتیجه رونق واقعی اقتصاد است.

شرایط برخی استان ها، گرایش روزافزون به مصرف گرایی و توسعه مشاغل خدماتی باعث شده تا کشاورزی به صورت کلی در اشتغال زایی تهران و البرز، قم و یزد نقش چندانی نداشته باشد. سهم اشتغال زایی بخش کشاورزی در حال حاضر در استان تهران تنها 1.4 درصد، در البرز 3.2 درصد، در قم 4.1 درصد و در یزد نیز 9.1 درصد است.

بهترین وضعیت اشتغال زایی بخش کشاورزی در حال حاضر مربوط به استان های آذربایجان غربی با 36.2 درصد، اردبیل 35.9 درصد، خراسان جنوبی 34.4 درصد، خراسان شمالی با 38.2 درصد، زنجان با 33.1 درصد، کرمان با 33.6 درصد و گیلان با 36.1 درصد است.

افت شدید اشتغال زایی در کشاورزی

به صورت کلی در بهترین شرایط؛ امروز نقش بخش کشاورزی در جریان اشتغال زایی کشور در استان ها به 40 درصد نمی رسد و در میانگین آن 19.6 درصد است. در عین حال، مقامات دولتی اخیرا عنوان کرده اند صدها هزار شغل در بخش کشاورزی طی سال های اخیر نابود شده است.

تغییر بافت فرهنگی ایران در یکی دو دهه گذشته، مصرف گرایی جامعه، تبدیل بسیاری از زمین های کشاورزی استان ها به غیرکشاورزی، واردات بی رویه، عدم حمایت مناسب دولت ها از کشاورزان و مسائلی از این دست باعث شده تا با کاهش فعالیت های کشاورزی کشور؛ میزان اشتغال زایی در این بخش نیز افت قابل ملاحظه ای داشته باشد؛ در حالی که ظرفیت های کشاورزی در برخی کشورها به عنوان یک فرصت بزرگ و غیرقابل چشم پوشی در اشتغال زایی و تامین نیازهای غذایی محسوب می شود.

علاوه بر این، با وجود تمایل کشور به حرکت در مسیر توسعه و صنعتی شدن؛ اما آنچه که از آمارها قابل برداشت است هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب در این بخش فاصله است. در حال حاضر از کل اشتغال زایی کشور تنها 33 درصد آن مربوط به بخش صنعت است؛ در صورتی که این سهم در کشورهای توسعه یافته و صنعتی تا 2 برابر و بیشتر از آن نیز است.

آذربایجان غربی با 24.6 درصد، اردبیل با 24.5 درصد، ایلام 26.2 درصد، بوشهر 25.8 درصد، خراسان شمالی 26 درصد، کردستان با 26.5 درصد، کرمانشاه با 24.8 درصد و گیلان 21.4 درصد؛ دارای کمترین اشتغال صنعتی کشور هستند که به معنای عدم توسعه مناسب صنعت در این مناطق و نبود کارخانجات صنعتی و یا کمبود آن است.

صنعتی ترین استان های کشور

این مسئله به مهاجرت کارجویان جوان این استان ها به ویژه فارغ التحصیل دانشگاهی به استان های توسعه یافته و صنعتی نیز منجر می شود. عدم تناسب تحصیلات دانشگاهی کارجویان ساکن در این استان ها و ناتوانی در جستجوی شغلی متناسب با مهارت و تخصص خود؛ دلیلی بر مهاجرت اجباری به استان های برخوردار از صنعت است.

با این وجود، صنعت در برخی استان ها مانند آذربایجان شرقی دارای 37.7 درصد از کل اشتغال زایی منطقه است. این سهم در استان اصفهان 41.4 درصد، البرز 44 درصد، تهران 37.3 درصد، چهارمحال و بختیاری 39.6 درصد، قم 43.4 درصد، مرکزی 40.3 درصد و یزد 47.8 درصد است.

در بخش خدمات نیز بیشترین مشاغل خدماتی کشور در استان های البرز با 52.8 درصد، بوشهر 59 درصد، تهران 61.4 درصد، خوزستان 51 درصد، قم 52.5 درصد و هرمزگان با 56.7 درصد است. در عین حال، استان آذربایجان شرقی با 37.7 درصد، آذربایجان غربی 39.2 درصد، اردبیل 39.6 درصد، خراسان جنوبی با 37.8 درصد، زنجان 39.2 درصد، کرمان با 37.1 درصد و همدان با 37.4 درصد؛ 7 استانی هستند که دارای کمترین اشتغال خدماتی کشور هستند.