زندگی سلام: چند وقتی است برای اولین‌بار تبلیغ یک نوشابه انرژیزا در بیشتر شبکه‌های تلویزیون پخش می‌شود. قسمت عجیب این تبلیغ، تعبیر «نوشیدنی نشاط‌آور» به جای انرژیزا برای دورزدن قوانین تبلیغ در تلویزیون است، چون طبق بند ج ماده ۷ قانون احکام دایمی برنامه‌های توسعه کشور، هرگونه تبلیغات خدمات و کالاهای آسیب‌رسان به سلامت از سوی همه رسانه‌ها ممنوع است و حتی انواع نوشابههای گازدار و کولا (زیرو، لایت و کم‌کالری) هم در این فهرست قرار می‌گیرند. با توجه به این که تلویزیون یک رسانه جمعی است و کوچک و بزرگ آن را می‌بینند می‌خواهیم از تاثیر و عوارض انرژیزاها بر سلامت خانواده بگوییم. این عوارض درباره بیشتر نوشابههای انرژیزا صدق‌می‌کند و محدود به یک برند خاص نیست.
در نوشابه انرژیزا، چه خبر است؟
فرقی‌ندارد نوشابه انرژیزا گازدار باشد یا بدونِ گاز، بیشتر این نوشابه‌ها حاوی قند و شیرین‌کننده‌های دیگری مانند «تورین»، عصاره‌های گیاهی مانند جنسینگ و اسیدهای آمینه هستند. کافئین و کربوهیدرات بالای این نوشیدنی‌ها به سرعت می‌تواند انرژی از دست‌رفته بدن را برگرداند و فرد را سرحال کند. در واقع معنای انرژی موجود در این نوشابه‌ها برخلاف چیزی که در تبلیغ تلویزیونی می‌بینیم تولید انرژی زیاد برای فعالیت‌های جسمی نیست. منظور از انرژیزا بودن سرحالی، افزایش انرژی و عملکرد ذهنی چند ساعت بیشتربرای بیدار ماندن ،انجام پروژه دانشگاهی و... در عین خستگی است که عادت به این رویه هم دردسرهای خودش را دارد.
انرژیزاها سرشار از شکر هستند!
شکر بخش عمده بسیاری از نوشابههای انرژیزا
را تشکیل می‌دهد. برای مثال یک قوطی انرژی‌زای معروف خارجی 472 گرمی، 54 گرم (معادل 14 قاشق غذاخوری) شکر دارد. اگر نوشیدن این نوشابه‌ها تبدیل به یک روند روتین شود، افزایش قندخون و ابتلا به دیابت حتمی و در افراد مبتلا به دیابت خطرناک است. مطالعات نشان می‌دهد مصرف روزانه یک یا 2 نوشیدنی حاوی شکر باعث افزایش 26 درصدی احتمال خطر ابتلا به دیابت نوع 2 می‌شود. از آن‌جا که برخی نوشابههای انرژیزا را شب برای بیدارماندن و انجام کارهای باقی‌مانده‌شان می‌نوشند، این مقدار شکر و همچنین کافئین موجود در انرژیزاها می‌تواند حسابی دردسرساز باشد و حتی در انگلیس مصرف نوشابه انرژیزا به طورکلی برای زنان باردار ممنوع شده است. کج‌خلقی، اضطراب، بی‌خوابی، گرفتگی عضلانی و دلشوره از عوارض وابسته شدن به این نوشابه‌هاست. مشکلات چاقی، به‌هم ریختن برنامه خواب، پوسیدگی دندان و افزایش فشارخون و در نتیجه بروز بیماری‌های قلبی از عوارض دیگر نوشیدن مداوم این نوشابه‌هاست.
کافئین، کودکان را به دردسر می‌اندازد
تحقیقی در مجله آکادمی پزشکی کودکان نشان می‌دهد 31 درصد کودکان 7 تا 12 ساله نوشابه انرژیزا مصرف‌می‌کنند و این یک نوشیدنی متداول و پرطرفدار در این رده‌سنی است. در حالی که پزشکان توصیه می‌کنند کودکان و نوجوانان به دلیل وجود کافئین بالا در این نوشابه‌ها نباید آن را مصرف کنند. کافئین آن‌ها را به خود وابسته می‌کند و جلوی رشد مناسب قلب و مغز کودکان و نوجوانان را می‌گیرد. به همین دلیل آن‌ها معتقدند مصرف کافئین را باید در این رده سنی محدود کرد. به عنوان مثال برای یک کودک 12 ساله با وزن 34 کیلوگرم این مقدار 85 میلی‌گرم است و همچنین توصیه می‌شود که بزرگ سالان روزانه بیشتر از ۴۰۰ میلی‌گرم کافئین مصرف نکنند. از آن‌جا که هر ۲۳۷ میلی‌لیتر نوشیدنی انرژیزا حاوی ۸۰ میلی‌گرم کافئین است و با یک فنجان قهوه برابری می‌کند و این نوشیدنی‌ها در ظرف‌های حجیم‌تری نسبت به این مقدار به فروش می‌رسند باید مراقب مصرف آن‌ها بود. علاوه بر این، بعضی انرژیزاها حاوی گورانا هستند که خودش حاوی مقدار زیادی کافئین است و شرکت‌های سازنده مجبور نیستند نام آن را در میان محتویات سازنده بنویسند. ضمن این که اگر در این نوشابه ها از قند مصنوعی هم استفاده شده باشد عوارض بی شمار دیگری دارد.
نشاط یک مقوله روحی است!
استفاده از تعبیر «نشاط‌آور» برای نوشابههای انرژیزا عجیب و غلط است، چرا که نشاط به معنای سرخوشی، زنده‌دلی و شادی، حسی درونی و روحی است و هیچ ربطی به کافئین و شکر و بقیه مواد موجود در انرژیزاها ندارد. روان‌شناسان می‌گویند نشاط حالتی از احساس و ادراک است که از خودباوری، رضایت از خویشتن و احساس مفیدبودن می‌آید و درون فرد اتفاق می‌افتد. عمیق‌تر از شادی است و حتی یک پدیده اجتماعی به حساب می‌آید. با این تعاریف بعید است که نوشابههای انرژیزا با ترکیبات خود بتوانند چنین حالتی را در انسان به وجود بیاورند. از آن‌جا که تبلیغ هیچ محصولی در تلویزیون به معنای تضمین کیفیت و سلامت آن نیست، سعی کنید در این آشفته‌بازار، خودتان برای سلامت خود و خانواده‌تان یک غربال دست بگیرید و خوب و بد را از هم جدا کنید!