در 48 ساعت گذشته توزیع اسکناس‌های تازه 10 و 20 هزار ریالی با طرح و رنگ جدید، خبرساز شده است. این اسکناس‌ها زمان ‌رییس‌ کلی عبدالناصر همتی در بانک مرکزی و با امضای وی روی اسکناس، چاپ شده است. در حالی که صفرهای جلوی 1 و 2 کمرنگ شده و کاربران این اتفاق را «حذف بی‌سر و صدای 4 صفر از پول ملی» عنوان کرده‌اند. اما بانک مرکزی می‌گوید اسکناس‌های 1000 تومانی جدید از قبل در خزانه بوده و به تازگی توزیع شده است. آن‌گونه که مصطفی قمری وفا، مدیر روابط عمومی بانک مرکزی اعلام کرده این اسکناس‌ها در دوره‌های قبلی و در زمان عبدالناصر همتی چاپ شده و در بازار توزیع شده‌اند اما چهار صفر از آن حذف نشده است و ارتباطی به امروز و دیروز ندارد.

 

قمری درباره گمانه‌زنی‌های حذف چهار صفر از پول ملی نیز گفته است: پروژه حذف چهار صفر از پول ملی اوایل مرداد ماه سال ۱۳۹۸ به پیشنهاد بانک مرکزی و ارایه از سوی دولت رسما کلید خورد و در نهایت با موافقت مجلس شورای اسلامی در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ جنبه رسمی‌تری پیدا کرد.این در حالی است که در قسمت بالای این اسکناس‌های جدید صفرها کمرنگ نمایش داده شده است و در قسمت پایین اسکناس، صفرها کاملا حذف شده است. در واقع اسکناس‌های جدید شباهت زیادی به ایران چک‌های 50 و 100 هزار تومانی دارند که در قسمت پایین آنها فقط دو عدد 50 و 100 به لاتین نوشته شده است. 

 

 اولین تغییر رسمی در چاپ اسکناس‌های کشور از سال 1360 و سه سال پس از انقلاب و با جایگزین کردن تصویر حرم امام رضا(ع) و مهر جمهوری اسلامی به جای عکس پهلوی انجام شد هرچند که بعدها این تغییرات با طراحی‌های دیگری در اسکناس‌ها انجام شد اما همچنان صفرهای اسکناس‌ها که به ریال نوشته می‌شدند در اسکناس‌ها قابل رویت بود. در نهم مرداد ماه سال ۱۳۹۸ و با پیشنهاد بانک مرکزی حذف چهار صفر از پول ملی مطرح شد و نمایندگان مجلس هم در اردیبهشت ماه سال 1400 با این طرح موافقت کردند و پس از آن ایران‌چک‌های ۱۰۰ هزار تومانی و اسکناس‌های ۱۰۰۰، ۲۰۰۰ و۵۰۰۰ تومانی جدید به چاپ رسیدند.هر چند حذف صفر از اسکناس‌ها ایده‌ای است که در اغلب کشورهایی که ارزش پول ملی‌شان را به مرور از دست داده‌اند صورت گرفته اما کارشناسان حوزه پولی و بانکی بر این باورند که دیر یا زود این اتفاق باید در ایران می‌افتاد، چراکه کاهش ارزش پول ملی در کشور در طول سالیان گذشته باعث شده که مردم به مرور در محاورات روزمره خودشان یک صفر را از پول ملی حذف کنند و به جای ریال از تومان استفاده کنند. حتی وضعیت این روزها به گونه‌ای شده که برای استفاده از نام اعداد در مقیاس‌های بزرگ نظیر یک میلیارد تومان هم از یک تومان استفاده می‌شود.

 

هزینه چاپ اسکناس چقدر است؟

 

4 سال پیش عبدالناصر همتی، رییس وقت بانک مرکزی هزینه چاپ هر یک برگ اسکناس را 300 تومان و هزینه امحای آن را هم 50 تومان عنوان کرده و گفته بود در مجموع چاپ و امحای یک برگ اسکناس 350 تومان هزینه دارد. حال اگر تورم کنونی کشور را هم در نظر بگیریم این رقم امروز بسیار بیشتر شده و احتمالا در محدوده 600 تومان است. اما کارشناسان بر این باورند که اگر هزینه چاپ 1000 تومانی بیشتر از ارزش این اسکناس شده باشد به نوعی حیف و میل شدن بیت‌المال محسوب می‌شود.عباس آرگون، نایب‌رییس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران در این خصوص به «اعتماد» می‌گوید: اسکناس‌های جدید 1000 تومانی که در بازار توزیع شده با امضای عبدالناصر همتی، رییس وقت بانک مرکزی و برای زمان ایشان است که در راستای لایحه دو سال پیش مجلس برای حذف 4 صفر از پول ملی صورت گرفته است. البته مسکوکات امروز کلا از مدار نقل و انتقالات خارج شده است 

 

هر چند هزار تومانی‌ها امروز چندان کاربردی نیستند و عملا 5 هزار و 10هزار تومانی‌ها هم با تورم موجود کاربرد خود را از دست خواهند داد.این کارشناس حوزه پولی و بانکی ادامه می‌دهد: باتوجه به تورم کنونی در کشور ارزش پول ملی به‌شدت افت داشته است و بسیاری از افراد رقم‌های درشت را هم با اعداد کمتری عنوان می‌کنند و از عناوینی مانند «همت» (هزار میلیارد تومان) استفاده می‌شود. 

 

آرگون در مورد هزینه چاپ یک برگ اسکناس هم می‌گوید: مسلما رقم چاپ اسکناس امروز بسیار بیشتر از گذشته شده است، در چاپ یک اسکناس از کاغذ و جوهر خاصی استفاده می‌شود و ضریب امنیتی آن نیز باید بالا باشد و همه اینها قیمت چاپ یک برگ اسکناس را بالا می‌برد، برای این منظور می‌توان مقایسه‌ای با قیمت کپی یک برگ کاغذ معمولی داشت که آن هم امروز رقم کمی نیست حال اگر درخواست کپی رنگی از کاغذ مورد نظرمان داشته باشیم باز هم این رقم بالاتر خواهد رفت. این کارشناس حوزه پولی و بانکی می‌گوید: در صورتی که امروز هزینه چاپ 1000 تومانی بیشتر از 1000 تومان شده باشد این امر واقعا فاجعه است. این هزار تومانی‌های جدیدی که الان در بازار عرضه شده برای امروز و حتی امسال هم نیستند که بتوان ارزیابی قیمتی از آن داشت، زیرا چاپ آن برای گذشته است، ضمن آنکه پس از آقای همتی سه نفر دیگر (آقایان کمیجانی، صالح‌آبادی و فرزین) به ریاست بانک مرکزی رسیدند و بسیار هم عجیب است که امروز اسکناسی با امضای رییس کل بانک مرکزی دو سال قبل چاپ و توزیع می‌شود.

 

 

 یکی از انتقاداتی که از ابتدای طرح حذف 4 صفر از اسکناس‌ها در جامعه مطرح می‌شد سردرگمی مردم و برداشت اشتباه آنها از این اعداد بود. به عنوان مثال گفته می‌شد ممکن است مردم به اشتباه 10 هزار تومانی را به جای هزار تومانی خرج کنند و این موضوع هم باعث نارضایتی شود. در واقع همراه کردن افکار عمومی و زمان مناسب برای حذف صفرها بسیار مهم بود. هر چند بسیاری از کارشناسان این حوزه بر این باورند که حذف صفرها از پول ملی تنها جنبه روانی دارد و اصلا روی تورم اثری نخواهد داشت، چراکه منشا افزایش تورم حذف صفرها از اسکناس نیست. انتظار مردم کاهش قیمت‌هاست نه تغییر شکل اسکناس‌ها. اما این گرد کردن اعداد خرید و فروش‌ها را هم آسان‌تر خواهد کرد هر چند با وجود تورم نزدیک به 50درصدی، دیگر خبری از انواع سکه‌های فلزی نیست و کارت‌های بانکی موجود و حتی ایران چک‌های 50 و 100 هزار تومانی در تبادلات نقش بالاتری دارند. زمزمه استفاده از رمز ریال نیز موجب شده تا اسکناس ریال دیگر مانند گذشته کاربردی نداشته باشد. آیا بانک مرکزی قادر است با حذف صفرها و استفاده از مدل اقتصاد ترکیه، قدرت ریال ایران را افزایش دهد؟