مهر: کارهای ســخت و زیان آور اقداماتی هســتند كه در آنها عوامل فيزيكي، شــيميايي، مكانيكي و بيولوژي محيط كار غیراستاندارد است و براثر اشتغال، تنشي به مراتب بالاتر از ظرفیتهای طبيعي،جسمي و رواني در کارگر ايجاد می شود كه نتيجه آن بيماري شغلي و عوارض ناشي از آن است. از این رو قانونگذار برای چنین مشاغلی شرایط سهل تری از لحاظ وضعیت کار و بازنشستگی در نظر گرفته که در قانون کار و قانون تامین اجتماعی درج شده است.
قابل ذکر است که برخورداری از قانون بازنشستگی در کارهای سخت و زیان آور باید تابع شرایط تبصره الحاقی به ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی یعنی رعایت توالی و تناوب سوابق باشد که در آئین نامه و بخشنامه ۴۹ مستمریهای سازمان تامین اجتماعی اشاره شده است. حمایت ازشاغلان مشاغل سخت و زیان آور حمایتهای خاص از مشاغل سخت و زیان آور به خاطر فشار کاری بیشــتری اســت که این نوع از کارها به عوامل انسانی تولید وارد می سازند و درنهایت موجب فرســودگی زودرس کارگر می شوند. درنتیجــه عدالت اقتضا می‌کند از این افــراد در عرصه کار و تولید حمایت بیشتری به عمل آید.
حمایتهای لازم از مشاغل سخت
این حمایتها را به موارد زیر میتوان خالصه کرد: ۱- ساعات كار در كارهاى سخت و زیان آور و زیرزمینی نبايد از شش ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته تجاوز کند.
۲-ارجاع کارهای سخت و زیان آور و خطرناک و حمل بار با دست بیش ازحد مجاز و بدون استفاده از وســایل مکانیکی برای کارگر نوجوان ممنوع است. کارگر نوجوان طبق قانون کار به کسی گفته میشود که بین ۱۵ تا ۱۸ سال داشته باشــد و به عنوان کارآموز به آموزش توام با کار اشــتغال یابد. این گــروه از کارگران باید در بدو استخدام توسط سازمان تامین اجتماعی مورد آزمایشهای پزشکی قرار گیرند و این آزمایشها حداقل باید سالی یک بار تجدید شود و مدارک مربوط در پرونده استخدامی آنان ضبط شود.
۳- انجــام کارهای خطرناک، ســخت و زیــان آور و نیز حمل بار بیش ازحد مجاز با دست و بدون استفاده از وسایل مکانیکی، برای کارگران زن ممنوع است. ضمن اینکه در مواردی که به تشخیص پزشک سازمان تامین اجتماعی، نوع کار برای کارگر باردار خطرناک یا سخت تشخیص داده شود، کارفرما باید تا پایان دوره بارداری وی، بدون کسر حق السعی، کار مناسبتر و سبک‌تری به او ارجاع دهد.
۴- افرادي كه حداقل ۲۰ سال متوالي و ۲۵ سال متناوب در كارهاي سخت و زیان آور مخل سلامتی اشتغال داشته و در هر مورد حق بيمه مدت مذكور را به سازمان پرداخته باشند، ميتوانند تقاضاي مستمري بازنشستگي كنند. هر سال ســابقه پرداخت حق بيمه در كارهاي سخت و زیان آور ۱/۵ سال محاسبه میشود.
برای بازنشستگی بر اساس این قانون شرط سنی وجود ندارد. از تاريخ تصويب اين قانون براي مشمولان اين تبصره ۴ درصد به نرخ حق بيمه در قانون تامين اجتماعي افزوده خواهد شد كه آن هم در صورت تقاضاي مشمولان قانون به طور يكجا يا به طور اقساطي به وسيله كارفرمايان پرداخت خواهد شد.
وظایف کارفرمایان در قبال مشاغل سخت و زیان آور
۱-كليه كارفرمايان مکلف اند قبل از ارجاع كارهاي سخت و زیان آور به كارگران جديدالاستخدام و يا كارگراني كه میخواهند جديدا به اين گونه كارها گمارده شوند ترتيب انجام معاينات پزشكي آنان را از لحاظ قابليت و استعداد جسماني متناسب با نوع كارهاي موجوع بدهند.
۲-كارفرمايــان كارگاههاي مشــمول قانون تاميــن اجتماعي مکلف اند قبل از ارجاع كارهاي سخت و زیان آور به بیمه شدگان، ضمن انجام معاينات پزشــكي آنان از لحاظ قابليت و اســتعداد جسماني متناسب با نوع كارهاي رجوع داده شده (موضوع ماده ۹۰ قانون تامين اجتماعي)، نسبت به انجام معاينات دورهای آنان كه حداقل در هر ســال نبايد كمتر از یک‌بار باشد، به منظور آگاهي از روند سلامتي و تشخيص به هنگام بيماري و پيشگيري از فرسايش جسمي و روحي اقدام كنند.
۳- انجام خدمات بهداشتي مربوط به محيط كار به عهده كارفرمايان است. بیمه شدگانی كه در محيط كار با مواد زیان آور از قبيل گازهاي سمي، اشعه و... تماس داشته باشند بايد حداقل سالی یک‌بار از طرف سازمان معاينه پزشكي شوند.
۴-كارفرمايان مکلف اند شاغلين در كارهاي سخت و زیان آور را حداقل سالي یک‌بار به منظور آگاهي از روند سالمتي و تشخيص به هنگام بيماري و پيشگيري از فرسايش جسمي و روحي آنان توسط مراكز بهداشتي و درماني مورد معاينه قرار دهند و نتيجه را در پرونده هاي مربوط ضبط و يك نسخه از آن را به سازمان تامين اجتماعي ارائه کنند.
۵ - افراد شاغل در کارگاهها بايد قابليت و استعداد جسماني متناسب با كارهاي مرجوع را داشته باشند. بدين منظور كارفرمايان مکلف اند قبل از به كار گماردن آنها ترتيب معاينه پزشكي آنها را بدهند (ماده ۹۰ قانون تامین اجتماعی). بنابر موارد فوق، چنانچه پس از استخدام و به‌کارگیری کارگران معلوم شود كه نامبردگان در حين اســتخدام قابليت و استعداد كار مرجوع را نداشته اند و كارفرما در معاينه پزشــكي آنها تعلل كرده است و درنتيجه بیمه شــده دچار حادثه شــده و يا بیماری اش شدت یافته، سازمان تامین اجتماعی مقررات تعهدات خود را در چارچوب قانون درباره بیمه شده اجرا می‌کند و هزينه هاي مربوط را از كارفرما مطالبه و وصول خواهد کرد.
زیان آور بودن خبرنگاری در تمامی مطبوعات و روزنامه ها
شــغل خبرنگاری در تمامی مطبوعات و روزنامه ها سخت و زیان آور است و لازم به توضیح اســت که درخصوص شغل خبرنگاری که به دلیل فعالیتهای فکری، نوشتاری و ماهیت سخت آن که آمیخته به فشارهای روحی و روانی است، این شغل سخت و زیان آور محسوب میشود و همه خبرنگاران و کارشناسان حوزه خبر، ویراستاری، نگارش گزارشها و گفتگوهای خبری، مســئولین سرویسها، سردبیر و کلیه عوامل رسانه ها که در امور خبرنگاری و روزنامه نگاری مشغول به فعالیت هستند با توجه به ماهیت کار و تایید کمیته سخت و زیان آور استانی میتوانند از قانون سخت و زیان آور بهره مند شوند.
کارگرانی که در کارهای سخت و زیان آور سابقه دارند نمیتوانند پس از ارائه درخواست بازنشستگی کار خود را ترك کنند تا زمانی که از طریق شعبه تامین اجتماعی کتبا به آنان اعلام و ابلاغ شود نباید کار خود را ترک کنند.
همچنین چنانچه بازنشسته براســاس قانون سخت و زیان آور مجددا مشغول به کار شود نمیتواند پس از ترک کار مجددا از این قانون بهره مند شود و همانند دیگر بیمه شــدگان و با شــرایط عادی با وی برخورد خواهد شد.