کشور ایران در سال ۲۰۱۶، تعداد ۴۶ نفر پزشک متخصص به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت داشته است و تخمین زده می‌شود که در سال ۲۰۲۶، نیاز کشور در این خصوص، به ۶۵ پزشک متخصص به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر برسد. اگر چنین نیازی پاسخ داده نشود، نابرابری جدی در ارائه و تأمین مراقبت سلامت تخصصی به وجود خواهد آمد، فرضیه‌ای که روند فعلی تربیت دستیار تخصصی، آن را تقویت می‌کند. علاوه بر تعداد، تفاوت ازنظر دسترسی و نسبت متخصص به ازای جمعیت در گروه‌های تخصصی مختلف نیز در بین مناطق کشور وجود دارد. برای حل مسئله نابرابری موجود و اشکال شدیدتر نابرابری بالقوه، نظام سلامت، نیازمند تربیت پزشک متخصص است.
به گفته پژوهشگران این حوزه، بخشی از پزشکان عمومی که برای ورود به رشته پزشکی نیازمند وجود مهارت‌ها و خصوصیات شخصیتی و تعهد حرفه‌ای خاص هستند، پس از اتمام دوره، با لحاظ کردن هزینه-فرصت دوره تخصص، دشواری‌های امتحان ورودی دستیاری و گذراندن دوره چندساله تخصص را متحمل می‌شوند و به‌عنوان متخصص ادامه فعالیت می‌دهند. انتخاب تخصص و ورود به دوره دستیاری تخصصی به‌عنوان یک خواهندگی مطلوب بین پزشکان عمومی، حتی از زمان دانشجویی تلقی می‌شده است. اما اکنون دیده می‌شود که این خواهندگی به دلایل متعددی که نیاز به بررسی دارند، رو به کاهش گذاشته است.
گروهی از پژوهشگران کشورمان از دانشگاه علوم پزشکی شیراز و دانشگاه یزد در یک مطالعه پژوهشی با محوریت همین موضوع، سعی کرده‌اند علت‌های عدم تمایل پزشکان عمومی ایران را برای ورود به دوره دستیاری مورد موشکافی قرار دهند.
این مطالعه کیفی با مشارکت گروهی از پزشکان عمومی که دارای سابقه شرکت در امتحان دستیاری بودند، انجام شده است. محققان داده‌های مورد نیاز پژوهشی را به روش مصاحبه جمع‌آوری و تحلیل کرده‌اند.
یافته‌های این مطالعه نشان داد که مشارکت‌کنندگان از شرایط حاکم بر پزشکی عمومی و دوره دستیاری، ناراضی و نسبت به آینده، نگران هستند.
به گفته سولماز قهرمانی، پژوهشگر مرکز تحقیقات سیاست‌گذاری سلامت دانشگاه علوم پزشکی شیراز، «مضامین فوق در قالب سه مضمون شرایط ساختاری، کژکارکردی دانشگاه و فرهنگ مهاجرت به‌عنوان عامل مداخله‌گر به‌دست آمدند. پدیده برساخت شده در این تحقیق، یأس و بی‌انگیزگی برای ادامه تحصیل در دوره دستیاری تخصصی است و پاسخ به این شرایط مأیوس‌کننده نیز، انصراف از ادامه تحصیل برای تخصص و یا مهاجرت به خارج از کشور است. مسئله‌ای که منجر به کمبود پزشک متخصص و هدررفت استعدادها خواهد شد».
آن‌ها افزوده‌اند: «براساس یافته‌های ما، توجه به نیازهای دانشجویان پزشکی، ایجاد تحول در آموزش پزشکی و به‌روزرسانی برنامه‌های درسی، امیدآفرینی و بهبود شرایط اقتصادی به‌ویژه حمایت مالی از پزشکانی که در مناطق محروم خدمت می‌کنند، از ضرورت‌های سیاست‌گذاری در ایران است».
این تحقیق نشان داد که عوامل بیرونی و درونی حاکم بر محیط آموزش پزشکی در ایران، تقویت‌کننده کاهش تمایل برای ورود به دوره دستیاری هستند. مهم‌ترین عامل بیرونی، چالش‌های ساختاری شامل مشکلات اقتصادی و نابرابری‌های اجتماعی در برنامه آموزش پزشکی هستند.
در این پژوهش، پزشکان معتقد بودند که در همین نظام آموزش پزشکی، تشویق دانشجویان برای مهاجرت به خارج از کشور نیز دیده می‌شود. ناامید شدن دانشجو برای ماندگاری در داخل کشور و تشویق او برای اخذ پذیرش از دانشگاه‌های خارج از کشور توسط برخی استادان، از دیگر ویژگی‌های منفی در این فرهنگ آموزش پزشکی است.
این یافته‌ها که توجه ویژه به آن‌ها می‌تواند از هدررفت منابع ارزشمند کشورمان در خصوص تأمین نیاز به پزشک متخصص جلوگیری کند، در فصل‌نامه «فرهنگ و ارتقای سلامت» متعلق به فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران منتشر شده‌اند.