روزیاتو: با تصمیم دولت برای اصلاح نظام پرداخت یارانه کالاهای اساسی و حذف ارز ترجیحی که به این کالاها اختصاص یافته است، صحبت از اجرای طرحی به نام کالابرگ الکترونیکی به میان آمده که یادآور طرح توزیع کوپن در دهه ۶۰ است. اما کالابرگ الکترونیکی چیست؟
طرح اصلاح نظام پرداخت یارانه کالاهای اساسی و حذف ارز ترجیحی
تخصیص ارز ترجیحی به کالاهای اساسی از سال ۹۷ آغاز شد و از همان ابتدا بسیاری از کارشناسان بر فسادزا بودن این نوع تخصیص معتقد بودند و ادامه ی آن را تهدیدی برای اقتصاد کشور می دانستند.
زمزمه ی حذف ارز ترجیحی و تخصیص آن به مردم از مدت ها قبل از سوی دولتمردان مطرح بود و رفته رفته اختصاص ارز ترجیحی به کالاهای اساسی کاهش یافت تا اینکه دولت ابراهیم رئیسی تصمیم به اصلاح ارز ترجیحی گرفت.
شب گذشته ۱۹ اردیبهشت ماه رئیس جمهور ابراهیم رئیسی در یک گفتگوی زنده تلویزیونی به تشریح برنامه دولت برای حذف ارز ترجیحی پرداخت. او در اینباره گفت: «تخصیص ارز ترجیحی که از سال ۹۷ شروع شد، به کالاهای زیادی اختصاص پیدا کرد. اما از همان ابتدا معلوم بود که چند قیمتی بودن ارز مشکلات جدی برای کشور ایجاد می کند. مدت کوتاهی که گذشت، دولت قبل خودش متوجه به این قضیه شد لذا تلاش کرد که ارز ترجیحی را از کالاهای مختلفی حذف کند. نهایتاً اختصاص ارز ترجیحی به ۷ کالای اساسی کاهش یافت که شاید اگر همان زمان که قیمت ارز حدود ۱۱ تا ۱۲ تومان بود تدبیری برای ساماندهی به اختصاص ارز ترجیحی می شد از الان خیلی کم هزینه تر بود.»
رئیس جمهور در ادامه اعلام کرد که به ۹ دهک جامعه یارانه ی جدید پرداخت می شود. وی تصریح کرد که برای مدت یک تا سه ماه، سه دهک اول جامعه هر نفر حدود ۴۰۰ هزار تومان دریافت می کند و این رقم برای دهک های چهارم تا نهم به ازای هر نفر ۳۰۰ هزار تومان است.
این یارانه، جایگزین یارانه ۴۵،۵۰۰ تومانی و یارانه معیشتی می شود. در حقیقت یارانه های نقدی و معیشتی با یارانه جدید تجمیع می شود و همه ی این یارانه ها باهم در قالب این یارانه ی جدید واریز می شوند.
وی تأکید کرد: «در این طرح همه ی مردم بدون استثناء از یارانه نان و دارو برخوردار هستند و به هیچ عنوان قیمت نان، دارو و بنزین افزایش پیدا نمی کند.»
رئیس جمهور کمک های نقدی فعلی را «کمک هزینه معیشتی» توصیف کرد که طی دو تا سه ماه آینده ارائه می شود تا کالابرگ الکترونیکی آماده شود. پیشتر در جلسات هیأت دولت نیز علت اختصاص این کمک هزینه معیشتی، حفظ آرامش بازار و کمک به معیشت مردم تا زمان عرضه کالابرگ الکترونیکی عنوان شده بود.
ابراهیم رئیسی افزود: «یارانه کمک معیشتی برای حمایت از مردم است و در مرحله ی بعد آن را به کالابرگ تبدیل می کنیم و اگر در این مدت مسأله ای ایجاد شود، به طور حتم مسئولان مربوطه یا خودم آن را با مردم در میان می گذاریم تا در جریان کار قرار بگیرند.»
وی با تأکید مجدد بر اینکه با اجرای طرح اصلاح نظام پرداخت یارانه کالاهای اساسی، تغییری در قیمت نان سنتی، دارو و بنزین نخواهیم داشت، گفت: «تا زمانی که زیرساخت های فنی برای کالابرگ الکترونیکی آماده شود که احتمالاً یک یا دو ماه باشد، کمک معیشتی به صورت نقدی پرداخت خواهد شد و هر وقت کالابرگ الکترونیکی آماده شد، تناسب میزانی که به عنوان کمک معیشتی پرداخت می‌شود، کاملاً با مردم در میان گذاشته خواهد شد.»
رئیس جمهور اظهار داشت: «فعلاً برنامه ریزی شده که برای ۲ ماه آینده بدین شکل حمایت صورت گیرد و سپس طبق برنامه دولت تبدیل به کالابرگ الکترونیکی شود. کالابرگ الکترونیکی، برابر قانون و به عدالت نزدیک تر است و ظرفیت تبدیل شدن به گرانی را ندارد تا در این میدان مردم تنها نمانند و مشکلی خصوصاً برای خانواد‌ه های نیازمند نخواهد بود.»
بعد از دو ماه دیگر هیچ یارانه ای تحت عنوان یارانه نقدی و معیشتی به مردم تعلق نخواهد گرفت و یارانه تنها به صورت کالابرگ الکترونیکی به مردم پرداخت خواهد شد.
طرح کالابرگ الکترونیکی
طرح کالابرگ الکترونیکی تفاوت هایی با کوپن دهه شصت دارد و بیشتر شبیه به پرداخت کمک هزینه نقدی برای خرید کالاهای اساسی است.
بحث کوپن یا کالابرگ الکترونیکی از تابستان سال ۹۷ و با افزایش چشمگیر قیمت کالاهای اساسی مطرح شد. بر این اساس قرار است همان کارت بانکی که افراد با آن یارانه می گیرند به کالابرگ الکترونیکی تبدیل شود تا مردم با استفاده از آن از فروشگاه ها سهمیه ی کالاهای اساسی خود را دریافت کنند. بر اساس گمانه زنی ها کالابرگ الکترونیکی هر چند ماه یک بار شارژ می شود.
به گفته ی نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، حجت الاسلام سید محمدرضا میرتاج الدینی، یارانه اعتباری که تحت عنوان کالابرگ الکترونیکی به مردم تعلق خواهد گرفت مانند یارانه نقدی نیست، بلکه در کارت افراد اضافه می شود و آن ها می توانند از طریق آن کالا خریداری کنند.
با اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی کالاهای ضروری معیشتی به قیمت شهریور ۱۴۰۰ به مردم ارائه خواهد شد.
میرتاج الدینی توضیح داد: «میزان شارژ اعتبار در کارت بانکی یا کارت یارانه ای به اندازه ی مابه‌التفاوت قیمت شهریور سال گذشته با قیمت جدید است. مثلا اگر کالایی ۳۰ هزار تومان بوده و با برداشته شدن ارز ترجیحی به ۵۰ هزار تومان می رسد ۲۰ هزار تومان به اندازه ی مابه‌التفاوت آن کالا در قالب یارانه به حساب فرد واریز شده و آن فرد ۳۰ هزار تومان را از جیب می دهد و ۲۰ هزار تومان مابه التفاوت از اعتبارش هزینه می شود. منتها تأکید بر این است که ابتدا باید اعتبار در کارت شارژ شده و سپس ارز ترجیحی حذف شود.»
نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با بیان اینکه کالابرگ الکترونیکی همان یارانه اعتباری است، گفت: «قرار نیست کارت جدیدی به عنوان کالابرگ الکترونیکی تعریف شود بلکه همان کارت یارانه نقدی یا کارت بانکی مردم بر اساس کد ملی آن ها ملاک است، یعنی همان کارت بانکی که مردم از آن استفاده می کنند. بانک مرکزی بر اساس کد ملی افراد اعتبار را به کارت بانکی یا کارت یارانه ی آن ها واریز می کند و مردم می توانند از طریق یارانه اعتباری یا همان کالابرگ الکترونیکی کالا بخرند.»
وی افزود: «خرید کالا از همه ی فروشگاه های مواد غذایی که دارای کارتخوان هستند شدنی است منتها باید آن دستگاه کارتخوان در بانک مرکزی تعریف شده باشد یعنی نمی شود مردم آن اعتبار را در فروشگاه پوشاک خرج کنند بلکه آن اعتبار مختص فروشگاه هایی است که مواد غذایی به فروش می رسد. این کار تضمینی برای تأمین امنیت غذایی است.»
میرتاج الدینی در عین حال گفت: «در مرحله ی اول مردم می توانند هر کالایی را بخرند و ممکن است در مرحله ی دوم در صورت درخواست دولت، کالاها محدود به اقلامی همچون گوشت، مرغ و تخم مرغ شود. البته در اینباره دو نظر متفاوت وجود دارد؛ عده ای می گویند که باید اختیار به مردم داده شود تا از این اعتبار برای خرید هر کالایی استفاده کنند. عده ای دیگر معتقدند که این اعتبار باید مختص کالاهایی شود که به آن ها ارز ترجیحی داده می شد.»
نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه در مورد وضعیت قیمت نان گفت: «آرد یارانه ای به نانوا داده نمی شود و قیمت آرد برای نانوا آزاد می شود، منتها نانوا به مقداری که نان را فروخته است مابه التفاوت قیمت آرد آزاد و یارانه ای از دولت می گیرد اما مردم به همان نرخ قبلی نان می خرند. درباره ی سایر کالاها هم دولت مابه التفاوت قیمت شهریور ۱۴۰۰ با قیمت برداشته شدن یارانه را به حساب مردم واریز می کند و قیمت ها آزاد می شود.»
میرتاج الدینی تأکید کرد که شرط انجام درست این کار نظارت است، باید کالاها بر اساس قیمت درج شده بر روی آن فروخته شود، نه اینکه به قیمت دیگری به مردم داده شود.
این نماینده مجلس همچنین گفت: «مردم نمی توانند یارانه اعتباری را، به صورت نقدی دریافت کنند یعنی نمی توانند از عابر بانک آن اعتبار را به صورت نقدی بگیرند و فقط می توانند کالا بخرند. مثلاً اگر فردی در کارت بانکی اش ۲۰ هزار تومان دارد و ۸۰ هزار تومان هم به عنوان اعتبار برایش واریز می شود آن فرد می تواند فقط از ۸۰ هزار تومان برای خرید کالا استفاده کند یا اینکه مثلاً فردی از فروشگاهی ۸۰۰ هزار تومان خرید می کند و یارانه اعتباری اش ۵۰۰ هزار تومان است. ۳۰۰ هزار تومان از جیب می دهد و ۵۰۰ هزار تومان هم از یارانه اعتباری اش هزینه می شود.»