روزنامه اعتماد: «صف‌هاي فروش دلار» و «نبود خريدار براي دلارهاي خانگي» تقريبا جملات مشترك همه خبرها و گزارش‌هاي ميداني منتشره از خيابان فردوسي پس از اعلام نتيجه مذاكرات ديپلماسي براي احياي برجام بوده و هست.
اما به نظر مي‌رسد آنچه روز گذشته درخصوص ريزش قيمت دلار و تا زمان نگارش اين گزارش (ساعت 16) در حال رخ دادن در اين خيابان است، به واقعيت نزديك‌تر است. بر‌اساس آنچه كانال‌هاي خبري منتشر كرده‌اند، مظنه دلار در ساعت 30: 16روز يكشنبه 21 هزار و 800 تومان اعلام شد كه نسبت به ابتداي روز، حدود هزار تومان ارزان‌تر شد. وضعيت در ساير بازارها نيز ريزشي بود.
اقتصاد به خارج از مرزها بستگي دارد
بامداد دوشنبه برخي خبرگزاري‌هاي روسي و امريكايي از توافق ايران و امريكا خبر دادند و خبرگزاري بلومبرگ نيز گزارش داد كه « درخصوص لغو تحريم اشخاص و نهادها توافق حاصل شده همچنين در ازاي تعهدات هسته‌اي، تحريم‌هاي شركت‌ها نيز برداشته خواهند شد.» چند ساعت پس از انتشار اين گزارش و با بازگشايي بازارها، «افت قيمت» ويژگي مشترك تمام بازارها بود و علاوه بر فردوسي كه خبرهايش زودتر از ساير بازارها مخابره مي‌شد، كارشناسان بازار سرمايه، خودرو و مسكن نيز به تاثير اين خبرها بر قيمت در ساير بازارهاي موازي نيز اذعان كردند؛ به باور آنها در بازارهاي خودرو و مسكن و البته در ميان مدت قيمت‌ها ريزشي خواهد بود. شاخص بورس نيز در واكنش به كاهش قيمت دلار در ساعات ابتدايي روز گذشته، 13 هزار و 627 واحد نزول كرد و به حدود يك ميليون و 180 هزار واحد رسيد. با وجود انعكاس اخبار اميدواركننده از وين و اميد به احياي برجام در بازارها، بار ديگر براي كشور مشخص شد كه تا چه اندازه همه چيز از قيمت در بازار تا معيشت افراد به تصميماتي كه در بيرون مرزهاي كشور گرفته مي‌شود، بستگي دارد.
فردوسي؛ فروشندگان دستپاچه
«فعالان بازارها تحت تاثير اخبار وين و خبرگزاري‌هاي خارجي هستند و ممكن است نرخ ارز را كاهش بيشتري دهد.»؛ جمله مشترك تقريبا تمام فعالان بازار ارز و كارشناسان اين حوزه است. كاهش نرخ ارز به موارد متعددي بستگي دارد كه مهم‌ترينش « فروش نفت» است. تا پيش از خروج يك‌جانبه امريكا از برجام و لغو تمام معافيت‌هاي نفتي خريداران عمده، فروش نفت 60 ميليارد و 500 ميليون دلار اعلام شد كه در سال 2019 به 19 ميليارد و 233 ميليون دلار رسيد. هر چند وضعيت براي سال بعد نيز ادامه داشت. با وجود اينكه گزارش سازمان اطلاعات انرژي امريكا در 9 ماهه نخست سال 2020 نشان مي‌دهد كه درآمد صادرات نفت ايران حدود 11 ميليارد دلار بوده، عبدالناصر همتي، رييس كل بانك مركزي كل درآمد نفتي در سال‌هاي 98 و 99 را 20 ميليارد دلار اعلام كرده بود. مقايسه اعداد و ارقام درآمد فروش نفت ايران در دو سال اخير با آنچه پيش از تحريم وجود داشت، نشان از كاهش 80درصدي طي دو سال دارد.
هر چند اوضاع پس از انتخابات امريكا تغيير كرد و خبري از جهش‌هاي ناگهاني در بازار مانند آنچه در ماه‌هاي شهريور و مهر سال گذشته رخ داد، نبود و علاوه بر توليد، فروش نفت نيز افزايش يافته بود. بر‌اساس گزارش اوپك توليد نفت كشور در سال‌هاي 2019 و 2020 به ترتيب دو ميليون و 356 هزار بشكه و يك ميليون و 985 هزار بشكه گزارش شده است. هر چند در سال 2020 به دليل شيوع گسترده كرونا و اعمال محدوديت‌ها و قرنطينه در شهرها، توليد اوپك نيز كاهش 3 ميليون و 692 هزار بشكه‌اي داشته، اما با بهبود شرايط و واكسيناسيون گسترده در كشورها، به زودي توليد نفت نيز افزايش مي‌يابد. بر اساس آنچه اوپك منتشر كرده توليد نفت ايران در سه ماهه نخست سال جاري ميلادي نسبت به سه ماهه پاياني سال 2020، افزايش حدود 200 هزار بشكه‌اي داشته است.
از سوي ديگر خبرگزاري رويترز پايان هفته گذشته مدعي شد كه با هر قدم مثبتي در مذاكرات، توليد نفت ايران نيز افزايش مي‌يابد كه در نتيجه آن فروش نفت هم بالا مي‌رود. بنابراين كاهش نرخ دلار كه در واقع پاسخي است به بهبود شرايط براي فروش نفت، منطقي است و به نظر نمي‌رسد با انتشار خبر رسيدن به توافق، افزايش و جهشي در نرخ ارز رخ دهد مگر با اقدامي سياسي. هر چند ميزان كاهش قيمت دلار نيز مشخص نيست، چراكه به باور كارشناسان نرخ ارز علاوه بر ميزان نفت، به واقعيت‌هاي اقتصادي نيز وابسته است.
ريزش قيمتي در مسكن؟
معاون وزير راه و شهرسازي مي‌گويد: با احياي برجام در ميان‌مدت قيمت‌ها در بازار مسكن ريزشي خواهند بود و اين به معناي تخليه شدن حباب قيمتي در اين بازار است. البته او در پاسخ به اينكه اين حباب چقدر است، گفت: «در متوسط‌گيري قيمت مسكن بايد دو منطقه يك و سه را جدا كرد تا به متوسط قيمت واقعي مسكن برسيم. در اين صورت است كه افت قيمت در اين بازار محسوس و ملموس‌تر خواهد شد.» در اسفند 99 و فروردين سال جاري متوسط قيمت هر مترمربع واحد مسكوني در تهران به ترتيب 30 و 29 ميليون تومان اعلام شده بود؛ متوسط قيمت هر مترمربع واحد مسكوني در اين دو منطقه با متوسط قيمت هر مترمربع واحد مسكوني در پايتخت تفاوت زيادي دارد و اگر فرمول ارايه شده توسط معاون وزير براي حذف اين دو منطقه براي به دست آوردن حباب قيمتي در پايتخت صحيح باشد، متوسط قيمت هر مترمربع واحد مسكوني در تهران در فروردين به حدود 23 ميليون تومان مي‌رسد؛ بيش از 6 ميليون كاهش، اما شايد بتوان ادعا كرد افت نرخ دلار بيشترين تاثير را بر بازار سرمايه مي‌گذارد.
با توجه به اينكه از ابتداي سال جاري خبرهايي مبني بر برداشتن گام‌هايي براي رسيدن به توافق در قالب احياي برجام در خبرگزاري‌ها منتشر مي‌شد، حدود 150 هزار ميليارد تومان نقدينگي از بازار سرمايه خارج و به ساير بازارهاي موازي و به خصوص بازار رمزارزها برده شدند. در اين راستا محسن عليزاده، عضو ناظر شوراي عالي بورس در اين خصوص گفت: «هم حقيقي‌هاي بزرگ و هم حقوقي‌ها بيش از ۱۵۰ هزار ميليارد تومان را در مدت زمان كوتاهي از بازار خارج كردند.»
اين رقم براي از تعادل خارج كردن يك بازار كافي است. با وجود اينكه تمام بازارها انتظار كاهش قيمت دارند، خروج اين ميزان نقدينگي از بورس مي‌تواند تا پيش از اعلام رسمي حصول توافق يكي از بازارها را تحت تاثير قرار دهد. رسيدن به توافق و احياي برجام قطعا بر اقتصاد ايران تاثيرگذار است اما خروج نقدينگي از بازارها به سمت بازار ديگري ممكن است تورم ديگري را در كشور ايجاد كند، مگر اينكه سياستمداران براي نقدينگي‌هاي خارج شده از بازارها برنامه‌ريزي كنند.