روزنامه توسعه ایرانی: تصویرهایی از صف شیرازی‌ها و لرستانی‌ها برای خرید روغن در فضای مجازی دست به دست می‌شود. آن هم درست در روزهایی که ستاد کرونا محدودیت‌هایی برای تردد ایجاد کرده است؛ اما صف روغن فقط به شیراز محدود نیست و اخباری از کمبود روغن در رودان هرمزگان، ایرانشهر سیستان و بلوچستان، شوش خوزستان، فیروزکوه تهران، بوشهر و ... به گوش می‌رسد.

 

حالا چیزی نزدیک به سه ماه است که کمبود روغن خبرساز شده است و هربار متولیان بازار وعده می‌دهند که به زودی ماجرای کمبود روغن را جمع می‌کنند اما همچنان خبری نیست که نیست.

 

 

فعالان بازار روغن می‌گویند که روغن در کارخانه‌ها احتکار شده است و آنها می‌خواهند به این وسیله دولت را برای افزایش قیمت روغن زیر فشار بگذارند. جالب است که بدانید این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که آنها برای واردات دانه‌های روغنی دلار 4200 تومانی می‌گیرند و نتیجه آن می‌شود که نه تنها به جای کاهش قیمت کالاهای اساسی، بهای آن گران می‌شود که کمبود کالا در بازار مصرف‌کننده رخ می‌دهد!

 

روغن نیست... روغن نداریم... فقط می‌توانید یک روغن ببرید یا شرط فروش روغن این است که رب گوجه فرنگی یا ماکارونی هم بخرید... شهروندان ایرانی می‌گویند که این روزها این جملات را بیشتر از همیشه از صندوقداران فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌شنوند و در برخی مناطق ایران صف‌های خرید روغن شکل گرفته است.

 

برخی هم از افزایش قابل‌توجه قیمت روغن می‌گویند. ادعایی که البته مورد تایید تشکل‌های صنفی هم است. قاسمعلی حسنی، دبیرکل اتحادیه بنکداران مواد غذایی از گران‌‌فروشی ۵۰ تا ۱۰۰درصدی روغن مایع خبر داده و به راه دانا گفته است روغنی که روی آن قیمت ۹ هزارتومان درج شده است، ۱۴هزارتومان، روغنی که ۱۶هزارتومان قیمت خورده است، ۲۴هزارتومان و روغن ۱۵۷هزارتومانی، ۳۱۰هزارتومان به مصرف‌کنندگان عرضه می‌‌شود.

 

کمبود روغن اما روایت‌های متفاوتی دارد. یکی از روایات آن ارتباط کرونا و کمبود روغن است! گویا محدودیت‌های کشورهای جهان برای کار و فعالیت روی تولید کشاورزی تاثیر گذاشته است و از آن سمت نگرانی کشورها از تداوم بحران کرونا موجب شد که کشورهای تولیدکننده مواد غذایی با احتیاط محصولشان را به بازار جهانی عرضه کنند. این کشورها که نگران کمبود مواد غذایی در بازار داخلی‌شان بودند تجارت جهانی خود را محدود کردند. مجموع این مسائل باعث شد که قیمت مواد غذایی در بازار جهان افزایش داشته باشد.

 

ابوالحسن خلیلی، رئیس انجمن صنفی صنایع روغن نباتی درباره علت کمبود روغن به تجارت نیوز گفته است که قیمت جهانی روغن افزایش داشته است. به طوری که در دو ماه گذشته بیش از 100 دلار در هر تن قیمت روغن خام و دانه‌های روغنی افزایش یافته است که همین عامل در روند خرید دانه‌های روغنی و روغن خام ایران تاثیر گذاشته است.

 

او به مشکلات نقل و انتقال پول ایران هم گریزی داشته و گفته است که همزمانی افزایش قیمت جهانی دانه‌های روغنی و چالش نقل و انتقال پول باعث شد بازار ایران با کمبود روغن مواجه شود.

 

احسان عزیزی، واردکننده دانه‌های روغنی هم گفته است: افزایش نرخ دانه‌های روغنی از سوی روسیه و بازارهای جهانی و همچنین افزایش تقاضا و کف قیمت خرید همسایه‌ها و رقبای ایران (چین و ترکیه) در بازار منطقه باعث شده بازار ایران با کمبود روغن مواجه شود.

 

این فعال اقتصادی به افزایش خرید چین و ترکیه از دانه‌های روغنی روسیه اشاره می‌کند و می‌گوید: امسال چین و ترکیه تقاضای‌ خود را در خرید دانه‌های روغنی بالا بُردند، همین افزایش تقاضا از سوی این دو کشور در روسیه باعث شده که قیمت دانه‌های روغنی در این کشور افزایش یابد.

 

باید اعلام کرد که چین هر دو هفته یک بار تقاضای خودش را در خرید دانه‌های روغنی بالا می‌برد از طرف دیگر ترکیه نیز عوارض واردات دانه‌های روغنی از روسیه به سمت کشورش را صفر کرده است. همین عامل باعث شد که روسیه واردات دانه‌های روغنی را به این دو کشور بیشتر کند.

 

روایت دیگری که برای کمبود روغن وجود دارد کاهش واردات است. کاهش 50 درصدی واردات روغن، خبری بود که انجمن روغن در تابستان امسال رسانه‌ای کرد و به نظر می‌رسد که تبعاتش در پاییز و زمستان گریبانگیر مردم شد.

 

او گفته بود که مشکلات تامین ارز عامل اصلی این مساله بوده است. او همچنین گفته بود که 60 هزار تن روغن در گمرک دپو شده است. انجمن روغن علاوه بر این افشا کرده بود که کارخانه‌های تولیدکننده عامل کمیاب شدن روغن هستند زیرا تولیدکنندگان می‌خواهند با کاهش عرضه روغن به بازار از آن به‌عنوان اهرمی برای موافقت وزارت صمت با درخواست افزایش قیمت تولیدات استفاده کنند.

 

فعالان بازار روغن می‌گویند که روغن در کارخانه‌ها احتکار شده است و آنها می‌خواهند به این وسیله دولت را برای افزایش قیمت روغن زیر فشار بگذارند

 

با این وجود دولت روایت مشکل تامین ارز واردات روغن را قبول ندارد و البته جالب است بدانید دولت همچنان برای واردات روغن دلار 4200 تومان می‌پردازد و به گفته محمدرضا کلامی، دبیر پیشین ستاد تنظیم بازار، در نیمه اول سال ۹۹ حدود ۴.۴ میلیارد دلار ارز ترجیحی برای واردات روغن خام اختصاص داده شده است.

 

اکبر قسمتی، دبیر سابق انجمن روغن‌کشی هم که یک نشست مجازی با عنوان «بلوای روغن» برگزار کرده، به خبرنگاران گفته است که ماجرای کمبود روغن هم به فساد ارز 4200 تومانی برمی‌گردد. او در این زمینه توضیح داده است: سیاست وقتی در سطح کلان اشتباه باشد موجب ایجاد روند کند و تورم‌زا می‌شود. برای مثال ما این همه شرکت‌های دولتی در زمینه کشاورزی و دام داریم؛ اما باید دید وظایفشان چیست و چرا انجام وظیفه نمی‌کنند و از طرفی خصوصی‌سازی را رانتی می‌کنید و با آشنایان انجام می‌دهید کار را خراب می‌کنید. برای مثال برخی بدون هیچ تخصصی به خاطر ارز۴۲۰۰ تومانی وارد فرآیند واردات دانه روغنی می‌شوند. برای مثال فردی واردکننده مرغ و تخم مرغ بود و یک میلیارد ارز گرفته بود، ولی چیزی وارد نکرده بود و وقتی که ما اهلیت آن را تایید نکردیم شروع به اذیت و آزار ما کردند.

 

دبیر اسبق انجمن روغن‌کشی گفت: مشخص است که چقدر کارخانه روغن داریم و داشته‌هایمان چطور است و نباید اجازه بدهیم هرطور که می‌خواهند خارج از سیستم رفتار کنند. اگر این ارز به تجار داده شده نباید تخم مرغ به ۳۸ هزار تومان برسد و روغن گران شود. همه این موضوعات راه‌حل دارد؛ منتها باید دست اهلش باشد. نااهلان در این زمینه بومی شده‌اند؛ برای مثال ما تاجر داشته‌ایم که عدس و برنج وارد می‌کرد، ولی الان به دانه روغن ورود کرده است حالا در اینکه با این ارز واردات داشته یا نه هم خودش جای سوال است.

 

در نهایت اما مجموع روایاتی که متولیان و فعالان بازار روغن از علت کمبود و تشکیل صف روغن گفته‌اند، حاکی از آن است که فساد و ناکارآمدی در این بازار موجب اختلال شده است. ناکارآمدی که نزدیک به سه ماه است تحت کنترل درنیامده و مصرف‌کنندگان را برای تامین یکی از اصلی‌ترین مایحتاج‌شان به گرفتاری انداخته است.