اگر فکر می‌کنید نسل «شپش» منقرض شده اشتباه می‌کنید؛ با وجود تقویت بهداشت فردی در جوامع، شپش همچنان در کمین ماست و به اذعان یک متخصص پوست و مو، شپش در همه جای دنیا وجود دارد و در مراکز جمعیتی بالا بروز بیشتری دارد.
دکتر حسین طباطبایی - استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه شپش با نام علمی Pediculosis، منحصر به انسان است و بیشتر هم روی «سر» زندگی می‌کند و برای همین هم در منابع پزشکی با عنوان Pediculosis Humanus Capitis شناخته می‌شود، گفت: شپش یک انگل اضطراری و اجباری پوست و موی انسان است که از خون تغذیه می‌کند. اگر از انسان جدا شود و نتواند از خون تغذیه کند؛ طی ۴۸ ساعت می‌میرد. شپش برای بقا به دو مولفه نیاز دارد؛ یکی گرمای متوسط و دیگری خون؛ که در سر انسان هر دوی این شرایط وجود دارد.
شپش روزانه ۱۰ تخم می‌گذارد
این استاد انشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه این حشره پرواز نمی‌کند، در مورد ساختار تخم‌ریزی این انگل، گفت: یک شپش از مرحله تخم تا تبدیل به یک شپش بالغ و نهایت مرگ ۳۰ روز طی می‌کند و بعد از این دوره می‌میرد. دقت داشته باشیم که یک شپش ماده بالغ می‌تواند روزانه بین ۶ تا ۱۰ تخم بریزد. اگر تعداد تخم‌ریزی را ۱۰ تخم در نظر بگیریم؛ طی ۳۰ روز ۳۰۰ تخم می‌گذارد؛ بنابراین یک شپش ماده در طول عمر یک ماهه به طور متوسط بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ تخم می‌گذارد و این تخم‌ها نهایتا ۱۰ روزه به شپش بالغ تبدیل می‌شوند و همان سیر تولید مثل ادامه می‌یابد.
طباطبایی در مورد ویژگی‌های ظاهری شپش، گفت: شپش رنگ خاکستری مایل به قهوه‌ای دارد. تقریبا بین سه تا چهار میلی‌متر است. یک شپش بالغ در طول عمر می‌تواند بین ۱۰ تا ۳۰ متر حرکت کند. بدین ترتیب که متوسط عمر آن را ۳۰ روز در نظر بگیریم؛ این حشره هر روز ۳۰ سانتی‌متر حرکت می‌کند در ۱۰ روز می‌شود سه متر و در ۳۰ روز می‌شود ۳۰ متر.
علائم بروز شپشِ سر
این متخصص پوست و مو در پاسخ به پرسشی در مورد علائم ابتلا به شپش و راه‌های شناسایی آن، گفت: رویت خود شپش پراحتمال‌ترین روش برای شناسایی وجود این انگل است. برای مثال وقتی مادر سر فرزندان خود به‌ویژه دختران را شانه می‌کند، متوجه وجود شپش سر می‌شود یا گاهی خود کودکان می‌بینند. اما خانواده‌ها باید نسبت به خارش بی‌دلیل و طولانی سر حساس باشند. در این شرایط والدین باید سر کودک را کنترل و در صورت ابتلای کودک به شپش، حتما به پزشک مراجه کنند.
وی همچنین اضافه کرد: از آنجا که شپش برای تغذیه به خون نیاز دارد، برای همین در هر جای سر که قرار گیرد، آنجا را می‌گزد و در محل مکیدن خون، دانه‌های ریز با زمینه قرمز و گاهی قرمز مایل به آبی ایجاد می‌کند که تشخیص آن بسیار ساده است.
این متخصص پوست در ادامه با تأکید بر اینکه انتقال شپش بسیار آسان است و خانواده‌ها باید در مورد بهداشت فردی فرزندان خود بویژه دانش‌اموزان هشیار باشند، گفت: اگر یکی از کودکان در مدارس یا مهدهای کودک به شپش مبتلا باشد، در جریان بازی‌های کودکانه این انگل به راحتی منتقل می‌شود. شپش می‌تواند هم از طریق موی فرد مبتلا به موی فرد دیگر انتقال یابد یا از طریق لوازم و لباس‌های آلوده. چون کودکان در حین بازی همدیگر را بغل می‌کنند و گاهی حتی کلاه یا روسری همدیگر را استفاده می‌کنند.
طباطبایی تأکید کرد: اگر کودکان مبتلا به شپش شوند، ممکن است به سایر اعضای خانواده به‌ویژه مادر و خواهر انتقال دهند. برای همین باید والدین نسبت به بهداشت فردی حساس باشند. البته خیلی از والدین مطرح می‌کنند که بهداشت ما خوب است و هر روز حمام می‌کنیم. پاسخ من به این افراد این است که شاید بهداشت فردی شما و فرزندانتان خوب باشد، اما در جاهایی که فرزندان شما تردد دارند، ممکن است مبتلا شده باشند. ضمن اینکه منظور از بهداشت فردی تنها حمام کردن نیست بلکه باید کودک یاد بگیرد که کلاه و روسری دوستش را سر نکند یا اگر بچه‌ای خارش دارد، به مربی یا والدین اطلاع داه شود.
این متخصص پوست و مو گفت: بروز شپش بیشتر در محیط‌های بسته که جمعیت بالایی دارند، دیده می‌شود. برای مثال در محل‌های نگهداری سالمندان، مراکز نگهداری شیرخوارگان، سربازخانه‌ها، مدارس و مهدهای کودک امکان ابتلا بالاست؛ چون کافی است تنها یک نفر شپش داشته باشد، به آسانی به بقیه منتقل می‌شود. علاوه بر خانواده‌ها مسئولین بهداشتی این مراکز هم باید هشیاری لازم را داشته باشند.
وی در پایان با بین اینکه شپش در همه جای دنیا وجود دارد، گفت: در مطالعه‌ای که حدود پنج سال پیش انجام شده در آمریکا حدود ۱۰ میلیون کودک در یک سال مبتلا به شپش شده بودند. ضمن اینکه باید دقت کنیم که شپش فقیر و ثروتمند نمی‌شناسد و در همه گروه‌ها و طبقات مالی و اجتماعی خطر ابتلا یه شپش وجود دارد.