خبرگزاری مهر: پزشکان همواره نسبت به خطرات و آسیب‌های مصرف قلیان در جامعه به ویژه در بین جوانان و نوجوانان، هشدار می‌دهد اما، گرایش به مصرف قلیان به خصوص در بین زنان و دختران، رو به افزایش است.
گرایش روز افزون نسل جوان به خصوص دختران، به استعمال مواد دخانی از جمله قلیان، سلامت جامعه را به شدت تهدید می‌کند و این در حالی است که برخورد‌های مقطعی در جمع آوری قلیان‌ها از اماکن عمومی، آن طور که باید و شاید نتوانسته راهکار مناسبی برای کاهش مصرف قلیان در جامعه باشد.
تا اواخر قرن نوزدهم میلادی و اوایل قرن بیستم، مصرف قلیان با توتون بسیار تند و طبیعی بیشتر در بین افراد مسن و اغلب در منطقه خاور میانه شایع بود. با افزودن مواد معطر به توتون قلیان در اوایل دهه ۱۹۹۰، مصرف قلیان به شدت در بین جوانان این منطقه رواج یافت و به سرعت به سایر کشور‌های جهان گسترش پیدا کرد. صنایع دخانی نقش قابل توجهی در ترویج مصرف قلیان دارند. تولید تنباکوی معسل و طعم دار کلیدی‌ترین تاکتیک این صنایع در ایجاد جذابیت و جذب مشتری بوده است.
افزودن مواد معطر و اسانس برای کم کردن سختی و تندی دود توتون و ایجاد جذابیت برای مصرف کنندگان، استفاده خانوادگی و گروهی از قلیان به عنوان یک وسیله گذران اوقات فراغت، باور غلط در مورد کم ضرر بودن یا بی ضرر بودن قلیان به خاطر عبور دود از آب و تصفیه آن (در حالی که آب فقط برای کم کردن دمای دود حاصل از ذغال گداخته بوده و به علت مقاومت ایجاد شده، شدت پک زدن و میزان عمق تنفسی و حجم دود ورودی به ریه‌ها را افزایش می‌دهد)، و...، به عنوان مهم‌ترین دلایل گرایش به مصرف قلیان تلقی می‌شود. در حالی که ترکیبات موجود در تنباکوی معسل یا میوه ای، عوارض ناگواری بر سلامت مصرف کنندگان دارد.
تنباکوی معطر حاوی ۷۰ تا ۸۰ درصد مواد افزودنی و اسانس و ترکیبات شیمیایی است که به دلیل ایجاد بو و طعم میوه‌ها و گیاهان، بسیاری از افراد را با ایجاد تصور ذهنی غلط نسبت به مفید بودن مصرف آن گمراه می‌کند. در بررسی‌های انجام شده روی این نوع تنباکو‌ها مقادیر بسیاری مواد سمی و سرطان زای قطعی به ویژه ترکیبات «بنزن» و هیدروکربن‌های معطر چند حلقوی (PAH)، و فلزات سنگین شناسایی شده است. بررسی‌ها نشان داده است که مواجهه با بنزن طی سه تا ۱۵ سال باعث بروز سرطان به خصوص سرطان خون می‌شود و بیشترین راه جذب آن از طریق تنفس است.
نتایج تحقیق روی تنباکو‌های معطر در ایران
بررسی بر روی ۲۰ نمونه از تنباکو‌های معطر در ایران، وجود انواع مواد آروماتیک چند حلقوی، به ویژه ترکیبات بنزن (اتیل بنزن، زایلن، بنزیل الکل، بنزآلدئید، اتیل فتالات، اتیل آنیلینو بنزوات، آنترانیلیک اسید، بنزو فنون) نفتالین، متیل استر، بقایای سموم آلی حشره کش و فلزات سنگین از جمله سرب و جیوه را اثبات کرده است.
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت هر وعده مصرف قلیان، دودی معادل مصرف ۵ تا ۱۰ پاکت سیگار (۱۰۰ تا ۲۰۰ نخ) وارد ریه فرد می‌شود. همچنین، دود دست دوم؛ میزان مواجهه با دود قلیان برای اطرافیان معادل ۵ تا ۱۰ سیگار برآورد شده است. تماس و مواجهه با دود دست دوم قلیان و نشستن در کنار جمع قلیان کش‌ها برای اطرافیان و خصوصا کودکان بسیار خطرناک و آسیبزاست.
دود دست سوم؛ رسوب بقایای دود قلیان روی فرش، دیوار‌های محل مصرف قلیان (منزل و یا رستوران و...) و لوازم شخصی موجب انتقال سموم سرطان زا به فرزندان و اطرافیان از طریق تماس پوستی که جذب بسیار بالایی دارد، می‌شود. این در حالی است که بررسی نشان می‌دهد، بیش از ۹۰ درصد افراد سیگاری و قلیانی مواجهه قبل از ۱۸ سالگی داشته اند.
بررسی‌های سیستماتیک از نتایج تحقیقات انجام شده، ارتباط معنی داری بین مصرف قلیان و سرطان‌های ریه، دهان، مری، معده و مثانه، بیماری‌های انسدادی مزمن ریوی، قلبی عروقی، سکته مغزی، ناباروری مردان، ریفلاکس دستگاه گوارش و اختلالات سلامت روان را نشان می‌دهد.
آخرین بررسی‌ها و مطالعات اخیر شیوع مصرف قلیان در ایران
مطالعه بررسی وضعیت استعمال دخانیات در نوجوانان ۱۵-۱۳ سال در سال‌های ۱۳۸۲ و ۱۳۸۶، افزایش شیوع مصرف قلیان از ۱۲ درصد به ۲۶ درصد را نشان می‌دهد. همچنین، مصرف روزانه قلیان در گروه سنی بالای ۱۵ سال کشور ۴۷/۲ درصد است.
میزان منو اکسید کربن ناشی از احتراق ذغال قلیان ۳۰ برابر بیشتر از اکسیژن است و این خاصیت مانع جذب آن در آب شده و به طور مستقیم به ریه فرد مصرف کننده وارد می‌شود. ۷۵ درصد موارد سرطان لب و حفره دهانی ناشی از مصرف دخانیات است که دلیل اصلی آن در بر داشتن عوامل سرطان زا و تماس مستقیم مخاط دهان با آن است.
- افزایش ۴۰ تا ۸۰ درصد ابتلا به سرطان معده در افراد مصرف کننده قلیان و مواد دخانی
- ۹۰ درصد موارد سرطان ریه را افراد مصرف کننده دخانیات تشکیل می‌دهد.
- ۷۰۰۰ ماده شیمیایی که سرطان زایی حداقل ۷۰ نوع آن به اثبات رسیده است در دود قلیان و مواد دخانی وجود دارد.
- نیکوتین قابل حل در آب نیست و سموم موجود در دود قلیان نیز محلول در آب نمی‌باشد، لذا آب موجود در ابزار قلیان تاثیری بر کاهش سمیت و سرطانزایی دود حاصله از مصرف قلیان ندارد
- ارتباط طغیان بیماری سل در منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی با مصرف قلیان
- مقادیر قابل توجهی از فلزات سنگین، ترکیبات آروماتیک و مواد سمی در دود حاصل از احتراق ذغال شناسایی شده است که علاوه بر مواد سمی و سرطان زای موجود در تنباکو، آسیب‌های مصرف قلیان را افزایش می‌دهد.
- ۱۰۰ نوع هیدروکربن‌های چند حلقوی که بیشتر آن عامل ایجاد سرطان است در اثر سوخت ناقص ذغال و مواد ناخالص محتوی آن تولید می‌شود.
- دود دریافتی در هر وعده ۶۰ دقیقه‌ای مصرف قلیان ۲۰۰ برابر بیشتر از مصرف یک نخ سیگار است و به همین ترتیب حجم نیکوتین و مواد سمی دریافتی به مراتب بیشتراست.
- نیکوتین ماده‌ای بسیار اعتیاد آور است که موجب وابستگی افراد مصرف کننده قلیان به سایر محصولات دخانی و مواد اعتیاد آور می‌شود.
برخی از سودجویان و عرضه کنندگان قلیان برای جذب مشتری و سود بیشتر، اقدام به افزودن مواد مخدر و روان گردان به توتون مصرفی و الکل در آب محتوی ابزار قلیان می‌نمایند.
در تحقیقات و بازرسی‌های انجام شده توسط دانشگاه‌های علوم پزشکی و اداره اماکن نیروی انتظامی در زمستان ۱۳۹۴ مقادیر زیادی از انواع مواد روان گردان (گراس و حشیش) که در این مراکز نگهداری، فرآوری و به همراه قلیان عرضه می‌شد، کشف گردید. این در حالی است که برخی مخالفان برخورد با عرضه قلیان، این وسیله را مانعی برای رجوع جوانان به مواد مخدر می‌دانند.
