فردا: کودتای نافرجام ترکیه جتی 24 ساعت هم پایدار نبود تا کاربران شبکه های مجازی به طنز آن را با آتش بازی چهارشنبه سوری مقایسه کنند! کودتایی که در ساعات بامداد شنبه آغاز شد و با طلوع آفتاب تقریبا کارش یکسره شده بود و شکست خورد.

در این میان و در لابلای اخبار غیر رسمی و حتی تخیلی که در استریم تلگرام ایرانی دست به دست می شد و حتی از نشستن پرواز اردوغان در تهران خبر می داد(!) و با توییت های طنز یکی در میان شبانه ایرانی ها مخلوط شده بود که از به پرواز درآمدن تانکها بر فراز استانبول می گفتند(!) یک اتفاق مهم در رسانه ملی و شبکه خبر به وقوع پیوست. آن هم گزارش زنده یک خبرنگار شجاع از صحنه درگیری های شهری بود.

مجید اخوان خبرنگار رسانه ملی کسی بود که ابتدا در تماس تلفنی اوضاع را تشریح کرد و بعد پا به خیابان هایی گذاشت که به صحنه رژه تانکها و قدرت نمایی نظامیان در میان صدای گاه و بیگاه گلوله تبدیل شده بود. خیابانهای شهری که اف شانزده های سرکش کودتاگران دیوار صوتی ان را می شکستند تا رعب و وحشت را دوچندان کنند.

تنها ابزار این خبرنگار تنها گوشی تلفن همراش بود و ارتباط زنده ای که از طریق اسکایپ برقرار کرد. بدون هیچ تیم تصویربرداری یا محافظان امنیتی کاری کرد که بسیاری از شبکه های نامدار خبری جهان از آن بی بهره بودند. در وضعیتی که حتی شبکه معتبری مثل یورو نیوز تنها به نمایش تصاویر دوربین های مداربسته اکتفا کرده بود مجید اخوان کودتا را از دریچه دوربین جلوی موبایلش به نمایش می گذاشت آن هم در قابی شبیه عکسهای رایج سلفی. تا به همین واسطه برنده واقعی کودتای ناکام 2016 ترکیه او باشد.

کاش مجید اخوان های باهوش بیشتر شوند

همین مسئله بود که یکی از فعالان سیاسی اصلاح طلب که معمولا بیشترین انتقادها را به رویه های خبری صدا و سیما دارند در این باره نوشت: «به نظرم استثنائا پوشش زنده‌ی «شبکه خبر» صداوسیمای ایران از کودتای ترکیه، حتی بعضا از الجزیره و بی‌بی‌سی و سی‌ان‌ان خوردن از فاصله‌ی چند متری گزارش می‌داد و تصاویر کم‌نظیری می‌گرفت، زبان روان و منش حرفه‌ای و نسبتا بی‌طرفی داشت، گوینده‌ی شبکه را هم بر خلاف رسم صداسیما با نام کوچک و بدون آقا خطاب می‌کرد و اشراف خوبی بر آخرین اخبار منتشر شده در خبرگزاری‌ها و رسانه‌های اجتماعی داشت. چند نفر از کارشناسان دعوت‌شده‌ی تلفنی هم توضیحات کارشناسانه‌ی روشنگری ارائه می‌کردند. کاش مجید اخوان‌های باهوش و توانمندِ صداوسیما بیشتر شوند و در پوشش اخبار بقیه‌ی جهان و ایران هم ضعف‌ها و سوگیری‌های رُسوای فعلی در صداوسیما را کمتر کنند.»

گزارش از زیر شنی تانک!

زدن به دل چنین ماجراهایی البته مخاطرات خاص خودش را دارد. تا جایی که در انتهای یکی از گزارش های زنده تصویری او آنقدر به تانکهای نظامی در حال جولان ترکیه نزدیک بود که نزدیک بود به او آسیب برسد و یکی از کانالهای خبری نوشت: «اخوان ، گزارشگر شبکه خبر که هم اکنون در حال اعلام اخبار مربوط به ترکیه است نزدیک بود که به طور اتفاقی توسط یکی از تانک ها زیر گرفته شود!»

اینکه شبکه خبر به عنوان یک رسانه رسمی توانست از شبکه های اجتماعی مثل تلگرام پیشی بگیرد و در نیمه های شب مخاطبان بیدار که تشنه خبر از ترکیه بودند را تا اذان صبح پای خود نگهدارد حاصل تلاش یک خبرنگار موقعیت شناس در میانه بحران است. خبرنگاری زمان مناسب و محل درست را برای تهیه گزارش انتخاب کرد و انتقال عینی و بی واسطه واقعیت ها نتیجه آن بود. این درست بر برعکس رویه بسیاری از خبرنگاران صداو سیماست که روز بعد از ماجرا به خیابان خالی می روند و رو به دوربین میگویند دیشب اینجا درگیری بوده است! یا اینکه معمولا نمای لانگ شات و ارتفاعات مشرف به شهر را برای ارسال گزارش انتخاب می کنند!

با فقر امکانات هم می توان ستاره بود

محمد رضا باقری، کارشناس ارشد مدیریت رسانه که سابقه سردبیری دو خبرگزاری رسمی کشور را دارد در این خصوص به خبرنگار «فردا» می گوید: «کار مجید اخوان ستودنی بود. حرکت دیشب او در کار خبری را می شود با کار کریستین امانپور در جریان جنگ کویت و عراق تشبیه کرد. حضوری فوری در صحنه و ارسال خبر فوری به قیمت در خطر انداختن جان با وسایل ابتدایی و به تنهایی، کار کمی نیست.»

باقری در ادامه می گوید: «شبکه خبر ایران، این بار جلوتر از بقیه خبرنگار میدانی در صحنه داشت، و اتفاقا دیدیم که مردم هم از این مدل اطلاع رسانی سریع و صحیح ابراز رضایت داشتند. اینها را مقایسه کنید با گزارش خبرنگارهایی که یک سوژه دم دستی از دفتر خارجی را می فرستند یا در دورترین و امن ترین نقطه از حادثه و با تاخیر گزارش می دهند. شجاعت اخوان و برخورد او نشان داد با فقر امکانات هم می توان ستاره بود.»

بدور از هیجان و حرفه ای

مصطفی وثوق کیا از خبرنگاران با سابقه خبرگزاری فارس که تمام شب را مشغول پیگیری رویداهای ترکیه بوده در این خصوص به «فردا» می گوید: «ارتباط زنده از لحظات اولیه کودتا مهمترین ویژگی این گزارش ها بود. حضور در بین مردم و گزارش واقعی از متن اتفافات از طریق اسکایپ واقعا جذاب بود. کما اینکه او ضوابط حرفه ای را فراموش نکرده بود، هیجانی نشده بود و با لحن مناسب به حوادث دور و اطرافش واکنش نشان میداد و مخاطبش را هم در جریان می گذاشت.»

وثوق کیا همچنین می گوید: «من از ساعات اولیه انتشار اخبار کودتا چند شبکه خبری را همزمان با هم کنترل می کردم. شبکه های ترک اغلب قطع بودند و فقط سی ان ان ترک پخش مستقیم داشت که البته رویکرد حمایتی از دولت داشتند. برگ برنده این شبکه هم پخش مصاحبه از مکان نامعلوم با اردوغان رئیس جمهور ترکیه بود. شبکه بی بی سی جهانی نیز پخش زنده داشت. یورونیوز و سایر شبکه ها نیز اخبار ترکیه را به صورت مستقیم مخابره می کردند اما تمام این ها یک نقص داشت و آن نبود گزارشگر ساکن و مقیم در محل وقوع کودتا در دو شهر انکار و استانبول بود که فقط باعث می شد مجریان روی تصاویر و اخبار ارائه شده صحبت کنند اما شبکه خبر با ارتباط زنده با دو خبرنگار خود در این دو شهر ابتکار را در اطلاع رسانی به مخاطب خود در دست گرفته بود و اقدام اخوان در ارتباط زنده از طریق اسکایپ توانست این شبکه را از لحاظ خبری و حرفه ای بسیار جلو بیاندازند.»

حالا درکنار خبرنگاران نام آشنای صدا وسیما مثل کامران نجف زاده، محمدرضا حسینی بای و حسن شمشادی که فعالیتهایشان در چشم مردم نشسته است میتوان نام مجید اخوان را هم افزود. کسی که بامداد 26 تیرماه 96 چشم مردم ایران در کودتای ترکیه بود.