عطر یکی از اولین گزینه‌ها برای خرید یک هدیه است. یکی از اولین گزینه هایی که امروز انتخابی ایرانی برای مشتاقان ایرانی آن وجود ندارد. شاید بپرسید مگر در گذشته عطری با برند ایرانی هم وجود داشته است؟ پاسخ آری است. براساس شواهد تاریخی و آنچه که از سنگ نوشته‌ها به دست آمده، ایران در دوران کهن تمدن خود در زمره یکی از مهمترین مراکز تولید روغن‌ها و اسانس‌های معطر گیاهی بوده است تا جایی که ایرانیان باستان، با استفاده از دقت، ظرافت طبع و روح زیبایی شناسانه ایرانی خود، در صنعت ساخت روغن‌های معطر تا جایی پیشرفت کردند که صنعت عطرسازی رایج در آن دوران را به هنری ظریفه بدل ساختند. عطرسازان ایرانی با خیساندن گل‌ها و گیاهان معطر در روغن‌های اشباع شده و نیز ترکیب این روغن‌ها با یکدیگر، عطرهای مطبوعی آفریدند که در سراسر جهان و به منظورهای مختلف به کار می‌رفته است.

لبی زوس (Labyzos) یکی از گرانبهاترین عطرهای ایرانی است که نامش را دینون Deinon، تاریخ‌نگار یونانی به کار برده و یادآور شده که از این عطر برای آرایش موی خشایارشاه (465 ق.م) استفاده می شده است. همچنین در یکی از نقوش تخت جمشید، تصویری از پادشاه هخامنشی وجود دارد که در پشت سر او 2 خدمتکار ایستاده‌اند و یکی از آنها حوله و عطردان و دیگری عوددان و عودسوز در دست دارد.

شواهد تاریخی نشان ‌می‌دهد که عطر نه تنها امروز بلکه در اعصار گذشته نیز بهایی گزاف داشته و تنها قشر خاصی از ایرانیان توان استفاده از آن را داشته اند. گرچه امروز به مدد عطرهای تقلبی یا قاچاق دسترسی افراد به عطر آسان‌تر شده ولی هنوز هم اصیل‌ترین عطرها هزینه گزافی دارند و تعدادی کمی از ایرانیان خریدار عطرهای خاص چند میلیونی هستند. به قول بسیاری از فروشندگان ایرانیان پول زیادی پای خرید عطر نمی‌دهند اما دوست دارند عطری که می‌زنند یک عطر برند باشد.

علاقه ایرانیان به خرید عطر‌های برند شاید از همان عشق برند پوشی و حس رضایت‌مندی ذهنی از نام و نشان معتبر برندهای خارجی نشات گرفته باشد. احساسی که شاید به سبب تبلیغ‌های خوب برندهای خارجی در ناخودآگاه ذهن ایرانیان جای خوش کرده و کم‌تر کسی به خرید یک عطر ایرانی فکر می‌کند.

این روزها عطر و ادکلن جای خود را در میان ایرانیان باز کرده و علیرغم نبود آماری دقیق از مصرف یا واردات آن می‌توان گفت که عطر و ادکلن‌های خارجی مصرفی بالا در ایران به خصوص در میان جوانان دارد. برای اثبات این ادعا تنها می‌توان از آماری استفاده کرد که خبرگزاری رسمی فرانسه، مهد عطر در جهان از مصرف عطر و ادکلن در ایران گزارش کرده است. در این گزارش آمده: یک زن ایرانی به طور متوسط در هر سال 22 بطری عطر مصرف می‌کند و این در حالی که زنان فرانسوی تنها 3 بطری عطر در سال می‌خرند. این آمار یعنی هر زن ایرانی در سال بیش از 7 برابر یک زن فرانسوی عطر مصرف می‌کند.

عطر ایرانی؟! این عبارت را سوالی و با حالت تعجبی بخوانید. بسیاری از پرسش شوندگان در بی خبری و همراه با شک و تردید نه اطلاعی از این دارند که عطری با برند ایرانی وجود دارد و نه علاقه‌ای به وجود یک برند ایرانی دارند. خیلی‌ها با شنیدن «عطر ایرانی» تنها به یاد عطر شاه عبدالعظیم (ع) افتادند و خیلی‌های دیگر معتقدند که اگر هم عطر ایرانی وجود داشته باشد حتما کیفیت خوبی ندارد و نخواهد داشت.

عطر شاه عبدالعظیم در انحصار فرانسه
عطر شاه عبدالعظیم (ع) امروز از کجا می‌آید؟ به دنبال یافتن این پاسخ به بازار شاه عبدالعظیم رفتم. بازاری که امروز مملو از عطرهایی است که کشور فرانسه تولید آن را در دست گرفته است. امروز دیگر خبری از عطر‌ معروف شاه‌ عبدالعظیم با بوی گل محمدی ایران نیست و بازار عطرهای سوغاتی شهرری در انحصار فرانسه در آمده است. مغازه دارن بازار شاه عبدالعظیم می‌گویند که تمامی عطرهای سوغات، وارداتی است و آنها این عطر‌ها را از بازار بزرگ تهران خریداری می‌کنند. گرچه اغلب فروشندگان مغازه‌ها را جوانان تشکیل می‌دهند اما تک و توک پیرمردهای بازاری می‌گویند در ابتدا هم عطری به نام شاه عبدالعظیم وجود نداشته و عطر شاه عبدالعظیم همان گلاب به علاوه عطری بوده که برای خوشبو کردن فضای حرم امامزاده استفاده می‌شده است. گرچه این روزها عطرهای کوچک سوغاتی طرفداران زیادی ندارد و کم کم به فراموشی سپرده می‌شود اما یک سوال در ذهن نقش می‌بندد: «چرا در ایران عطری تولید نمی‌شود؟» هرچند برخی از کارشناسان در رابطه با این موضوع معتقدند که نیازی وجود ندارد که ایران تولیدکننده عطر و ادکلن باشد اما این نکته جالب توجه است که ایران یکی از کشورهایی است که اسانس گل‌هایش را به کشورهای تولید کننده عطر و ادکلن می‌فروشد و در سال میلیون‌ها عطر به ایران از راه قاچاق یا واردات قانونی وارد می‌شود.

اسانس عطرهای ایرانی به فرانسه می روند
علیرضا جعفری یکی از واردکنندگان عطر و نماینده سرزمین عطر می گوید: کشور فرانسه از ایران اسانس گل خریداری می کند ولی کمتر ایرانی ای ترجیح می دهد که عطر گل را انتخاب کند. اما بسیاری از فرانسوی ها علاقه بسیاری به بوی گل و گلاب دارند. عطری در فرانسه تولید می شود که بوی عطر حرم می دهد اما فروش آن در ایران بسیار پایین است و کمتر وارد کننده ای پول خود را برای آن خرج می کند.
او به عنوان کسی که سال‌ها کار خرید و فروش عطر را در سابقه خود دارد معتقد است: اگر کسی بخواهد عطر و ادکلنی با برند ایرانی تولید کند مطمئنا موفق نخواهد بود. بسیاری از مشتریان علیرغم اینکه پول کمی برای خرید عطر یا ادکلن پرداخت
می کنند اما راغب هستند تا عطرهای برند خارجی را خریداری کنند.

عطرهای ایرانی با نام فرانسه
شایعات بسیاری در رابطه با عطر و ادکلن‌های ایرانی با برندهای خارجی وجود دارد. برخی می‌گویند برند Balmaso یکی از عطرهایی است که در ایران تولید می‌شود اما با نام فرانسه به فروش می‌رسد. گرچه این شرکت به شایعات در این رابطه پایان داده اما هستند عطرها و اسپری‌هایی که در ایران تولید می‌شوند و به نام فرانسه به فروش می رسند. به گفته علیرضا جعفری بسیاری از اسپری‌ها در جاده قم تولید می شود. تولیدکنندگان این اسپری‌ها پوکه و اسانس آن را در ایران تهیه می کنند اما به جهت اینکه نام یک برند خارجی بر روی فروششان تاثیر گذار است نام یا برندی ایرانی را بر روی آن نمی گذارند.

دلایل منطقی برای بی علاقه بودن ایرانی‌ها به برند ایرانی وجود دارد. ایران هرگز یک شبه نمی‌تواند ره صد ساله فرانسه را طی کند. دوم اینکه ایران گرچه صادر کننده اسانس به فرانسه است اما ترکیب کردن اسنانس و تولید عطر از ساخت اسانس مهم تر است. علیرضا جعفری می‌گوید: بسیاری از توزیع کنندگان عطر برند ایرانی را نمی پذیرند. ما هم دوست داریم که ایران برندی مشهور یا یک اسانس خاص داشته باشد اما متاسفانه مردم از عطر ایرانی استقبال نمی کنند. البته شاید در روستاها موفق باشند اما نمی‌توانند بازار تهران و کلان شهرها را تسخیر کنند.

محمدرضا بوترابی، رییس اتحادیه واردکنندگان لوازم آرایشی، بهداشتی و عطریات سال 93 اعلام کرده است که میزان تولید عطرهای داخلی کمتر از 10 درصد از مصرف بازار را تشکیل می‌دهد. این یعنی 90 درصد از عطرها و ادکلن‌های موجود در بازار در انحصار عطرهای خارجی است که یا از طریق قاچاق از مرزهای کردستان و مرزهای جنوبی از کشورهای عربی مثل دوبی و امارات به کشور وارد می‌شوند. گرچه آماری از میزان قاچاق یا قانونی بودن عطرها و ادکلن‌ها در ایران وجود ندارد اما به گفته رییس اتحادیه واردکنندگان لوازم آرایشی، بهداشتی و عطریات 90 درصد از ادکلن‌های وارداتی با کیفیت خوب از کشور فرانسه وارد می شوند. این حرفی است که علیرضا جعفری، واردکننده عطر و ادکلن  بر آن صحه می‌گذارد و می‌گوید که اکثر عطرها از کشور فرانسه به ایران می‌آید اما ایتالیا و اسپانیا نیز صادر کننده عطر به ایران هستند.

تعزیرات عطرهای قاچاق را جمع می‌کند

روز یکشنبه درخیابان مروی عده‌ای از ماموران سازمان تعزیرات حکومتی عطرهای غیر قانونی را از تمامی مغازه‌ها و دستفروشان جمع آوری کردند. عطرها و ادکلن‌هایی که به واسطه قاچاق به ایران وارد شده بودند و با قیمتی پایین تر از قیمت قانونی به مشتریان به فروش می‌رسیدند. این اتفاق من را واداشت تا به پاسخ این سوال بیاندیشم که چرا عطرها قاچاق می‌شوند؟ اولین دلیل کاملا مشخص است. بر طبق قانون گمرک ادکلن مشمول ردیف 33030090 و لوازم آرایش مشمول ردیف 33041000 یا 33042090 است که کلیه کالای فوق مشمول 26 درصد حقوق ورودی است که چون جزء گروه 10 است، سود بازرگانی آن دو برابر می شود، یعنی حقوق ورودی آن 48درصد خواهد بود که 8 درصد نیز مالیات ارزش افزوده دارد. بنابراین قاچاق عطر و ادکلن می‌تواند از قیمت عطرها بکاهد.

در درجه دوم، علیرضا جعفری واردکننده عطر معتقد است که نبود نمایندگی قانونی برخی برندها در ایران سبب شده تا آنها قاچاق شوند. او می‌گوید: برخی برندهای خارجی نمایندگی در ایران ندارند و همین عامل سبب می‌شود که اجناس از طریق قاچاق وارد ایران شوند. برخی برندهای عطر و ادکلن شرایط بسیار سختی را برای شرکت‌ها در نظر می‌گیرند. عموما برندها وضعیت شرکت‌ها در بازار ایران، تراز مالی و همچنین وضعیت قانونی را مورد بررسی قرار می‌دهند تا مجوز ایجاد نمایندگی را به شرکت‌ها بدهند. نمایشگاه بلونیا در ایتالیا یکی از قوی ترین نمایشگاه‌های عطر و ادکن است که هر ساله برگزار می‌شود. تمامی محصولات عطر و ادکلن با برندهای مختلف در نمایشگاه حضور پیدا می‌کنند و بسیاری از شرکت‌ها از کشورهای مختلف با این برندها قرار داد می‌بندند.

خبری از عطرهای بازیگران ایرانی در عطر فروشی ها نیست

عطرها انواع و اقسام گوناگونی دارند. با رایحه‌ها و ظواهری مختلف. کف و سقف قیمت ادکن و عطر از 10 هزار تومان شروع می‌شود و به 6 میلیون تومان ختم می‌شوند. علیرضا جعفری می‌گوید: ایرانی‌ها ذائقه‌های متفاوتی در انتخاب عطر دارند اما یک چیز در همه آنها مشترک است. ایرانی‌ها دوست دارند عطرشان ماندگاری بسیاری داشته باشد که این با ماهیت عطرهای اصیل در تناقض است. عطرهای برند عموما ماندگاری کمی دارند. ایرانی‌ها پول پای عطر و ادکلن نمی‌دهند مگر افرادی خاص که به دنبال عطرهای «نیش» می‌گردند. عطرهای نیش عطرهای 5 یا 6 میلیونی با ظاهری زیبا هستند که حتی در مایع عطر برخی از آنها گرد طلا ریخته شده است.

لیلا اوتادی، بازیگر خوش چهره سینمای ایران سال گذشته همزمان با روز تولدش، از عطر برند خود رونمایی کرد. هدیه تهرانی دیگر بازیگر ایرانی است که نامش روی عطری نهاده شد و اصفهان آخرین عطری است که یک برند فرانسوی نام آن را بر روی عطرش گذاشت. اینها عطرهایی هستند که کمتر در بازار ایران یافت می شوند و کمتر کسی هم سراغش را می‌گیرد. اما برخلاف آن عطرهای بازیگران هالیوودی خواهان بسیاری دارند.