دکتر سلام:  تاریخ نشان می دهد مصریان باستان، یونانیان، عبرانیان، ایرانیان، چینی ها و هندوها با به کار بردن مواد گیاهی و فلزی پوست درخت غان، زعفران، حنا، بابونه و زردچوبه، سنگ آلوم، آهک یا خاکستر چوب، موهای سفیدشان را رنگ می کردند. این روش های سنتی تا قرن 19 پیش رفت و در سال 1818 بود که پراکسیدهیدروژن کشف شد و به دنبال آن انواع رنگ های آمونیاکی به مرور زمان تولید و به بازار عرضه شدند. اوایل قرن 20 آرایشگری به نام گاستون بود و توانست طیفی از 18 رنگ مو را تولید کند و به این ترتیب صنعت تولید رنگ مو گسترش یافت و مصرف آن همه گیر شد. در این مطلب با نحوه اثر رنگ مو و نکته های مهمی درباره مو آشنا می شوید.

فولیکول مو

فولیکول یا واحد زایای مو نقطه ای است که از آنجا رشد مو آغاز می شود. در این بخش فعالیت و تقسیم سلولی رخ می دهد و بیشتر مورد بحث پزشکان متخصص پوست است. فولیکول، ساختماین اصلاح شده از اپیدرم است که در بافت چربی قرار دارد و اطرافش مویرگ های خونی قرار دارند و مواد مغذی و عوامل رشد از این طریق به فولیکول می رسند.

منطقه سنتز بیولوژیک

پایین ترین منطقه ساختمانی فولیکول به نام منطقه سنتز بیولوژیک شناخته می شود و در این محل است که تقسیم سلولی میتوز یا استوایی شکل می گیرد. همچنین در همین منطقه است که تار طویل مو تشکیل و به سمت بالا هدایت می شود. در این ناحیه سلول ها با ذره خواری (فاگوسیتوز) رنگدانه ها را از سلول های ملانوسیت (سلول های تولیدکننده رنگدانه) بر می دارند و وارد چرخه زندگی تار مو می کنند.

منطقه کراتینیزاسیون

در این ناحیه اسیدهای آمینه گوگرددار سیستئین به هم متصل می شوند و پیوندهای بسیار محکم دی سولفیدی تشکیل می شود. مو در این ناحیه زندگی می کند و رطوبت خود را از دست می دهد و ماده کراتین روی آن می نشیند و در منطقه بعدی از پوست خارج می شود.

منطقه آخر

در این منطقه سرانجام مو از سطح پوست بیرون می آید و پایه و منشاء موی دائمی است.

مکانیسم سفید شدن مو

ساعت ملانوژنیک زمانی مشخص است که با فرا رسیدن آن جذب رنگدانه ها و ساخت ملانین در ساختار مو محدود می شود. در ساعت ملانوژنیک ژن های به خصوصی فعال و عوامل بیوشیمیایی مشخصی درگیر می شوند و به سلول دستور می دهند روند بیگانه خواری رنگدانه ها را ضعیف و رنگدانه کمتری جذب کند؛ در نتیجه مو به تدریج خاکستری می شود. در مرحله بعد این جذب رنگدانه قطع می شود و در نهایت مواد بی رنگ کننده ترشح می شوند و به این ترتیب مو سفید می شود.

ماده ای برای برگرداندن رنگ موی سفید به معمولی نداریم. بهتر است بدانیم هیچ نوع ماده آرایشی، بهداشتی، درمانی یا گیاهی ای نمی تواند وارد قطب سنتز بیولوژیک مو شود زیرا چیدمان سلول ها، چربی ها و پروتئین های بین سلولی طوری است که امکان حرکت مواد را تنها از پایین به سمت خارج فراهم می کند و هیچ ماده ای قابلیت نفوذ به این ناحیه را ندارد و تاکنون هیچ ماده ای کشف و ساخته نشده که بتواند مکانیسم بیوشیمیایی و بیولوژیک ژنتیکی سفیدی مو را مختل کند، پس فریب تبلیغات را نخورید.

تار مو یا شفت

همه رطوبت تار مو در مرکز و پشت لایه سخت خارجی محافظ آن قرار گرفته است و اگر این لایه محافظ سخت بتواند به وظیفه خود به خوبی عمل کند، مو در وضعیت خوبی خواهد بود و اگر این لایه محافظ دچار مشکل شود، مرکز مو نیز ممکن است دچار مشکل یا شکنندگی شود. تار مو که از کف سر بیرون زده مورد بحث علم شیمی کازمتیک است. این بافت کراتینه و مرده است و 4 لایه دارد که در ادامه مورد بحث قرار می گیرد.

مدولا

سلول های مدولا آزادانه و رها کنار هم قرار گرفته اند که هنگام شکل گیری چروکیده می شوند و در سرتاسر محور فیبرها، فضاهای نامنظم خالی از هوایی را بر جای می گذارند. باور بر این است که این بخش سهم ناچیزی در خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مو ایفا می کند. در برخی از حیوانات مدولا نقش تنظیم حرارت را نیز بر عده دارد. مدولا می تواند گاهی حاوی کراتین های اسفنجی شکل نیز باشد و به عنوان ذخیره رنگدانه های (پیگمنت های) مو نیز عمل کند. میزان چربی موجود در مدولا به مراتب بیشتر از نقاط دیگر مو است.

کورتکس

بخش مرکزی مو کورتکس نامیده می شود که سازنده قسمت بزرگی از تار مو است. کورتکس خواص کیفی ویژه مو همانند الاستیسیته و موج دار بودن را ایجاد می کند. کورتکس به وسیله رشته هایی از کراتین که به صورت افقی و در طول تار مو قرار دارند، پر می شود. این فیبر از کراتین هایی با مقادیر سولفور کمتری ساخته شده و داخل فیبرهای بزرگ تر قرار دارد.

ماتریکس

مجموعه این فیبرها به وسیله توده ای از کراتین های غنی از سولفور به نام ماتریکس نگهداری می شوند (مقدار کراتین ماتریکس از کورتکس بیشتر است). ترکیب فیبر ماتریکس به شدت مستحکم و در برابر عوامل آسیب رسان به شدت مقاوم است. ماتریکس در تماس با آب نسبتا متورم می شود. رنگدانه های ملانین محافظ در برابر نور خورشید و رنگ دهنده به مو نیز در ماتریکس وجود دارند. کورتکس همچنین حاوی گرانول های ملانین است.

کوتیکول

لایه کوتیکول بی رنگ است و سلول های تختی دارد که مثل پوشش سطح شیروانی با زاویه 45 درجه روی هم قرار می گیرند. در این لایه سیستئین زیادی وجود دارد که باعث خاصیت حفاظتی آن می شود و در صورتی که آسیب ببیند، مو حالت و خواص مقاومتی خود را از دست می دهد، می شکند و صدمه های جدی می بیند. کوتیکول های موی انسان معمولا حاوی رنگدانه های ملانین نیستند.

کوتیکول تنظیم کننده آب موجود در تار مو است که باعث حفظ خواص فیزیکی آن می شود. کوتیکول ممکن است به واسطه تماس با هوا، برس زدن یا شانه کردن هم آسیب ببیند. رفتار مالشی مو وابسته به کوتیکول است. نرمی و لطافت در مواقع شانه کردن یا آراستن نیز به این بخش از مو بر می گردد. قسمت اعظم درخشندگی مو که ظاهر آن را سالم، زیبا و دلپذیر می کند از کوتیکول منشا گرفته است.

سلول هایی با کوتیکول سالم صاف و براق هستند و قابلیت انعکاس نور را از سطحشان دارند. این سلول ها به مو ظاهری زیبا می بخشند. درواقع، درخشندگی و براقیت مو که نشانی از سلامت و زیبایی آن است مجموعه ای پیچیده از عوامل مختلف فیزیکی، فیزیولوژیکی و روانی است.

سلول های کمپلکس غشایی

سلول های این لایه که کورتکس و کوتیکول را به هم متصل می کنند، حاوی انواع پروتئین هاست. این بخش مسئول رطوبت مو و شفافیت آن است. سلول های کمپلکس غشایی و لایه داخلی کوتیکول معمولا تحت نام مکان های غیرکراتینیزه شده تلقی می شوند و دارای میزان کمتری اسیدهای آمینه حاوی گوگرد هستند و در عبور و نفوذ مولکول ها به داخل فیبر مو نقش مهمی ایفا می کنند.

این همه فرد، این همه رنگ

به طور کلی 2 نوع رنگدانه داریم؛ ائوملانین که رنگدانه تیره است و فائوملانین که رنگدانه روشن مو را تشکیل داده است. نسبت این 2 نوع رنگدانه در افراد مختلف متفاوت است به طوری که هر چه ائوملانین بیشتر باشد، موی فرد تیره تر می شود و هر چه فائوملانین بیشتر باشد، مو به سمت روشن بودن گرایش دارد. به این ترتیب طیف وسیع رنگ مو را در افراد مختلف مشاهده می کنیم.

موهایتان را پوش ندهید

پوش دادن یا شانه زدن دسته های نازک مو به سمت ریشه چیدمان 45 درجه سلول های کوتیکول را به هم می زند و راه برای نفوذ انواع آلاینده موجود در هوا باز می شود. آلاینده هایی از قبیل مواد شیمیایی سوختی، املاح، گرد و خاک، گرده ها، کلر و دیگر آلودگی ها.

موها را از اشعه فرابنفش حفظ کنید

نور آفتاب و لامپ های کم مصرف مقدار قابل توجهی اشعه فرابنفش دارند که اگرچه مثل مواد دکلره و حرارت تخریب آنی ایجاد نمی کنند اما در درازمدت همان تاثیر سوء را بر مو می گذارند، بنابراین خارج از منزل موهایتان را بپوشانید و در ساختمان فاصله خود را از لامپ کم مصرف حفظ کنید.