دنیای اقتصاد: رئیس جامعه تورگردانان ایران از برگزاری نشستی با حضور اعضای این جامعه در هفته آینده خبر داد که با هدف بررسی جذب گردشگران روس برگزار می‌َشود. ابراهیم پورفرج در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به تحریم سفر گردشگران روس به ترکیه از سوی دولت این کشور به‌دلیل ساقط شدن یک جنگنده روس توسط ترکیه گفت: «به دنبال این اتفاق، روس‌ها به دنبال مقاصد جدیدی برای سفر خود هستند و از آنجا که ایران می‌تواند یکی از این مقصدهای جایگزین باشد، ما به فکر افتادیم تا ضمن برگزاری یک نشست هم‌اندیشی، راهکارهای جذب گردشگران روس را مورد بررسی قرار دهیم.»
عواقب یک تصمیم سیاسی برای گردشگری
هفته گذشته، يك هواپيماى روسى به بهانه نقض حريم هوايى تركيه مورد هدف نيروهاى اين كشور قرار گرفت و منهدم شد. اين اقدام تركيه واكنش تند مقامات روس را برانگیخت و تنها چند ساعت پس از وقوع حادثه، سرگئى لاوروف، وزير خارجه روسيه از مردم كشورش خواست از سفر به تركيه بپرهيزند. در پی این اتفاق، بسيارى از كاربران روس در توییت‌های خود نوشتند كه گردشگران روس، تركيه را بايكوت و از خريد محصولات ساخت ترکیه و همچنین سفر به این کشور خودداری خواهند کرد. همچنین، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری این کشور، سفر گردشگران روس به تركيه را تحریم و ممنوع اعلام کرد؛ تصمیمی که گفته می‌شود به کاهش هشت ميليارد دلاری درآمد ترکیه از محل گردشگری منجر خواهد شد.
این درحالی است که تنها در سال 2014، نزدیک به 80 ميليون گردشگر روس از تركيه بازديد كردند و بر اساس آمار رسمى، اين گردشگران درآمدى نزديك به 4 ميليارد دلار را براى تركيه به ارمغان آوردند. حال با توجه به تنش به وجود آمده میان روسیه و ترکیه، ترکیه بخش قابل توجهی از گردشگران خود را از دست داده است؛ چرا که روسیه در سال‌های اخیر، از اصلی‌ترین و مهم‌ترین بازارهای هدف گردشگری این کشور محسوب می‌شد؛ گرچه پیش از این نیز، به‌دلیل کاهش ارزش روبل و نیز بحران اوکراین، از تعداد روس‌هایی که برای سفر کشور خود را به مقصد دیگر کشورها از جمله ترکیه ترک می‌کردند کاسته شده بود و همین امر فعالان صنعت گردشگری این کشور را برای جذب بیشتر گردشگران از کشورهای دیگر همچون ایران، برای جبران افت تعداد گردشگران روس به تکاپو واداشته بود.
تلاش برای استفاده از فرصت تحریم ترکیه
رئیس جامعه تورگردانان ایران درباره تلاش برای دستیابی به بازار توریسم روسیه اظهار کرد: «گرچه روسیه و ایران از متحدان منطقه‌ای هستند و تعاملات سیاسی گسترده‌ای با یکدیگر دارند، با این حال مردم این دو کشور کمتر یکدیگر را می‌شناسند و مراودات گردشگری آنها بسیار کم است.» به گفته پورفرج، بر خلاف اروپایی‌ها و آمریکا‌یی‌ها که شناخت بیشتری نسبت به ایران به عنوان یک کشور صاحب تمدن و فرهنگ کهن دارند، مردم روسیه شناخت محدودی نسبت به کشورمان دارند و بدیهی است که کمتر به ایران به عنوان یک مقصد گردشگری فکر می‌کنند. از این‌رو به گفته این تورگردان، باید با برگزاری هفته‌های فرهنگی ایران در نقاط مختلف روسیه و همچنین با استفاده از سایر روش‌های تبلیغاتی از جمله در اختیار گرفتن کانال‌های رادیویی و تلویزیونی، تبلیغات در فضاهای مجازی، برگزاری نمایشگاه‌ها و دعوت از مدیران آژانس‌ها و دیگر فعالان صنعت گردشگری این کشور که آنها نیز به‌دلیل اتفاقات اخیر بخش قابل‌توجهی از درآمد خود را از دست داده‌اند، به معرفی ایران و جاذبه‌های آن بپردازیم. این فعال بخش خصوصی تاکید کرد: «با این همه پیش از این اقدامات لازم است با شناخت جامعه روس و به‌ویژه گردشگران این کشور، تقاضاهای آنها را مورد بررسی قرار دهیم و پس از آن با تعریف محصولاتی که در پاسخ به این نیازها خواهد بود، بسته‌های سفر خود را تعریف و عرضه کنیم. تنها در این صورت است که راه و شیوه صحیح تبلیغات و بازاریابی نیز مشخص و به درستی و در عمل با موفقیت روبه‌رو می‌شود.»
گام‌های بازاریابی برای روس‌ها
روس‌ها بیشتر برای استفاده از سواحل، ترکیه را به عنوان مقصد سفر خود برمی‌گزیدند؛ و اگر قرار باشد ایران مقصد جایگزین آنها باشد، از یکسو به‌دلیل محدودیت‌هایی که در حوزه گردشگری ساحلی در کشور وجود دارد و از سوی دیگر وجود زیرساخت‌های مناسب گردشگری در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس ، جذب گردشگران روس و در اختیار گرفتن این بازار بزرگ برای ایران بسیار دشوار خواهد بود. رئیس جامعه تورگردانان در این خصوص نیز به خبرنگار ما گفت: «توجه به این نکته که ما نمی‌توانیم همه یا حتی رقم بالایی از گردشگران روسی را که به ترکیه سفر می‌کردند جذب کنیم، بسیار حائز اهمیت است. اما این به آن معنا نیست که نتوانیم وارد این بازار رقابتی شویم؛ ورود به این عرصه نیازمند هوشمندی است.» پورفرج تصریح کرد: «قطعا می‌توانیم با شناسایی دیگر گروه‌های هدف و با معرفی دیگر ظرفیت‌های ارزشمند طبیعی و تاریخی خود به روس‌ها، آنها را برای سفر به کشورمان هر چه مشتاق‌تر کنیم و با خلق تجارب تازه برای آنها، بر تعداد علاقه‌مندان سفر به ایران بیفزاییم.»
وی تاکید کرد که برای محقق شدن این هدف، شناسایی تقاضا، تفکیک محصولات گردشگری ایران و همچنین معرفی اقسام جدید گردشگری با توجه به ویژگی‌های منحصربه‌فرد ایران، مراحلی است که باید در قالب یک پروژه و مرحله به مرحله طی شود. پورفرج برای تحقق این پروسه، سفر گروه‌های فعال صنعت گردشگری ایرانی به روسیه برای بررسی این بازار و رایزنی با فعالان این صنعت در آن کشور و متقابلا دعوت از این فعالان برای سفر به ایران و دیدن مسیرهای گردشگری کشورمان را بسیار مهم عنوان کرد. این عضو جامعه تورگردانان در ادامه، همراهی دولت و دیگر ارگان‌های مربوطه را برای ورود به این بازار ضروری دانست و گفت: «سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سازمان توسعه تجارت، وزارت امور خارجه، و کنسولگری‌ها به همراه بخش خصوصی باید در قالب یک پروژه با یکدیگر تعامل کرده و زمینه جذب و ورود گردشگران روس را فراهم کنند.» وی با اشاره به ارتباط مستقیم بخش خصوصی با سازمان توسعه تجارت، وزارت امور خارجه و رایزنان فرهنگی و اقتصادی کنسولگری‌ها خاطرنشان کرد: «پس از نشست یکشنبه آینده و مشخص کردن راه‌های عملیاتی جذب گردشگران روس، با این نهادها و ارگان‌ها نیز نشست‌هایی را برگزار خواهیم کرد و با بررسی زمینه‌های همکاری و راهکارهای ورود به این بازار، صورت تعاملات را مشخص می‌کنیم.» در همین زمینه خبرنگار ما از امکان ورود گردشگران روس با قطارهای لوکس به کشور که به دنبال ناامنی‌ها در ترکیه از طریق روسیه وارد ایران می‌شوند، پرسید و پورفرج در پاسخ گفت: « با این حال می‌توان امیدوار بود که با معرفی ایران و جلب توجه گردشگران روس برای سفر به کشورمان، قطارهای ویژه‌ای را برای سفر آنها اختصاص دهیم.»
گردشگری، تابع تعاملات سیاسی
به گفته غلامحسن حیدری، مدرس جغرافیای سیاسی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد تهران مرکز، گردشگری به‌عنوان یک پدیده بین‌المللی تابعی از تعاملات سیاسی میان کشورهاست. حیدری در این خصوص تصریح کرد: «تا پیش از این روسیه دومین شریک تجاری ترکیه و حجم تعاملات تجاری دو کشور 30 میلیارد دلار بود و تخمین زده می‌شد که این رقم به 100میلیارد دلار برسد. از این میزان 4میلیارد دلار مربوط می‌شد به صنعت گردشگری که درصد بالایی است.» وی ادامه داد: «سمت و سوی روابط دو کشور که اکنون به مخاطره افتاده، چندان قابل پیش‌بینی نیست؛ اما آنچه بدیهی به نظر می‌رسد فرصت و امکانی است که فراروی صنعت گردشگری کشور برای معرفی خود به روس‌ها و گرفتن بخشی از این بازار مستعد قرار دارد.» این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: «با توجه به مسائل ایدئولوژیک حاکم بر کشور، جذب گردشگران روس آسان نیست. همچنین به‌دلیل نبود زیرساخت‌های گردشگری کافی در کشور که مشکل اساسی این صنعت است، در کوتاه‌مدت چندان نمی‌توانیم بر کسب درآمد از گردشگران روس حساب باز کنیم.» حیدری با وجود همه این دشواری‌ها تحقق جایگزینی ایران به جای ترکیه را برای گردشگران روس دور از دسترس ندانست و تصریح کرد که اگر یک اراده جمعی در میان قوای حاکم در کشور برای توسعه گردشگری شکل بگیرد، بر توسعه روابط گردشگری در سطح مذاکرات مقامات بلندپایه تاکید خواهد شد و این می‌تواند گامی مهم در زمینه در دست گرفتن بازار گردشگری روسیه باشد.
به گزارش «دنیای اقتصاد» امیدواری‌ها درزمینه توسعه روابط گردشگری میان ایران و روسیه در حالی مطرح می‌شود که این دو کشور در سطح بین‌المللی روابط سیاسی نزدیکی با یکدیگر داشته و در امتداد اراده شکل گرفته برای تسهیل ورود گردشگران به کشور، چندی پیش معاون کنسولی و امور ایرانیان خارج از کشور از امضای یک تفاهم‌نامه میان مقامات دو کشور برای لغو ویزای ورود روس‌ها به ایران پس از تصویب مجلس خبر داده بود. حال باید دید که ایران تا چه اندازه در تسخیر بازار گردشگری روسیه موفق بوده و از این «غنیمت جنگی» متنفع خواهد شد.
