جوان: همانطور كه انتظار مي‌رفت ناتو درنشست اضطراري سه‌شنبه شب خود، از تركيه اعلام حمايت كرد اما گزارش‌هاي منتشر شده حاكي از آن است كه در ميان اعضاي ناتو اختلاف نظر جدي درباره حمايت از آنكارا وجود دارد و آنها علاقه‌اي ندارند كه وارد درگيري روسيه و تركيه شوند. 

 

روز گذشته مقامات روسيه مواضع تندي عليه تركيه اتخاذ و رهبران آنكارا را به حمايت از تروريسم متهم كردند. «ديميتري مدودف» چهارشنبه هشدار داد ساقط كردن جنگنده سوخو توسط تركيه عواقب وخيمي براي آنكارا در پي خواهد داشت. وي همچنين تهديد كرد سقوط جنگنده روسيه شايد به لغو پروژه‌هاي مشترك بين مسكو و آنكارا بينجامد. مدودف افزود: «تركيه حامي تروريسم است و اين جاي تعجب ندارد. دولت تركيه منافع مالي مستقيم در سود فروش نفت داعش دارد.»  «ديميتري پسكوف» سخنگوي كاخ كرملين هم روز چهارشنبه با تأكيد بر اينكه روسيه به حملات هوايي خود عليه مواضع داعش در سوريه ادامه خواهد داد، نسبت به نيت و تمايل آنكارا براي مشاركت در جنگ عليه داعش ابراز ترديد كرد.  سرگئي لاوروف وزير خارجه روسيه نيز در نشستي خبري درباره سقوط جنگنده اين كشور توسط تركيه گفت: مسكو در روابط خود با آنكارا به طور اساسي بازنگري خواهد كرد و نه سفري به تركيه انجام خواهد شد و نه به مقامات تركيه اجازه داده مي‌شود كه به مسكو بروند. وزير خارجه روسيه ادامه داد: «ما با تركيه سر جنگ نداريم و روابطمان را با ملت اين كشور ادامه خواهيم داد اما پس از اين تحولات انتظار نداشته باشيد روابط همانند گذشته ادامه يابد. مسكو به طور كلي در تبادلات و روابط خود با تركيه بازنگري خواهد كرد.» 

   

مقامات روسيه تركيه را متهم كرده‌اند كه بر اساس برنامه قبلي جنگنده سوخو 24 را هدف قرار داده‌اند. سرگئي لاوروف با عمدي خواندن اين اقدام آنكارا گفت: «تركيه بارها خواستار ايجاد «منطقه‌اي امن» در مرزهاي خود با سوريه شده بود و اقدام ديروز نيز در راستاي همين خواست ترك‌هاست.» لاوروف گفت: «پيشتر نيز چنين حوادثي در مرز با تركيه رخ داده بود و هواپيماهاي ما اشتباهاً چند ثانيه‌اي به حريم هوايي تركيه وارد شده بودند اما هيچ گاه كار به درگيري هوايي نكشيد. گرچه در مورد ديروز بايد اطمينان بدهم كه جنگنده روسيه وارد حريم هوايي تركيه نشده بود. در زماني كه يك جنگنده تركيه توسط سوريه هدف قرار گرفت، اردوغان كه در آن زمان نخست وزير تركيه بود با اين ادعا كه ورود يك جنگنده به حريم هوايي اين كشور ديگر براي چند ثانيه دليل قانع كننده‌اي براي هدف گرفتن آن نيست، اين اقدام ارتش سوريه را محكوم كرد. اما چگونه اكنون خود دست به چنين اقدامي مي‌زند و از آن دفاع مي‌كند؟!»  سرگئي لاوروف همچنين گفت: «تلفني با وزير خارجه تركيه (مولود چاووش اوغلو) صحبت كردم. به او گفتم آيا امريكايي‌ها ادعاي شما را درباره اينكه جنگنده روسيه وارد حريم هوايي تركيه شده‌اند، تأييد كردند؟ اما او جوابي نداشت.» تحليلگران نيز گفته وزير خارجه روسيه را تأييد مي‌كنند. توماس مك‌اينرني، ژنرال بازنشسته نيروي هوايي امريكا گفت كه اقدام تركيه در هدف گرفتن جنگنده سوخوي روسيه مي‌تواند اقدامي از پيش طراحي شده از سوي رجب طيب اردوغان، رئيس‌جمهوري تركيه باشد تا ميان روسيه و ناتو شكاف ايجاد كند. مك‌اينرني در گفت‌وگو با فاكس نيوز تأكيد كرد، اين حمله از پيش توسط اردوغان برنامه ريزي شده بود و هدف از آن تنش‌زايي ميان روسيه و ناتو و همچنين ناكام گذاشتن همكاري بالقوه در سوريه بود چرا كه آنكارا مخالف حمايت امريكا از شبه‌نظاميان كرد است. 

   

ناتو با تكرار مواضع قبلي خود مبني بر حمايت از تركيه و حق اين كشور براي دفاع از مرزهاي خود، از روسيه و تركيه خواست كه از ايجاد تنش بيشتر خودداري كنند. ينس استولتنبرگ، دبيركل سازمان پيمان آتلانتيك شمالي در كنفرانس مطبوعاتي گفت: «در شرايط كنوني ما خواستار آرامش و تنش‌زدايي هستيم. ديپلماسي و تنش‌زدايي مسائلي مهم براي حل اين مسئله به شمار مي‌روند.» استولتنبرگ همچنين خواهان مذاكرات بيشتر ميان مسكو و آنكارا براي حل و فصل اين وضعيت شد و گفت: جامعه بين الملل بايد جلوي تكرار وقوع تصادفات اين‌چنيني را بگيرد، هر چند ناتو تلاش كرد موضع منسجمي در حمايت از تركيه اتخاذ كند اما گزارش‌هاي منتشر شده حاكي از اختلاف جدي اعضاي ناتو درباره اقدام تركيه در ساقط كردن جنگنده روسي است. سرگئي لاوروف گفت: ما مي‌دانيم بيانيه‌اي كه توسط دبير كل ناتو قرائت شد، مورد توافق همه اعضا نبود. وزير خارجه روسيه خاطر نشان كرد: « ارزيابي ناخوشايندي از عملكرد تركيه [در ميان اعضاي ناتو] وجود داشت اما اتحاد منسجم متحدان كه به خوبي شناخته شده است، [بر بيانيه‌] غالب شده است.» راشا تودي هم به نقل از منابع ديپلماتيك گزارش داد: اعضاي ناتو پس از نشست فوري درباره سقوط جنگنده روسي توسط تركيه نتوانستند حمايت واحدي از تركيه نشان دهند. اين منابع همچنين گفتند كه نگراني جدي در ميان اعضا درباره رفتار تركيه وجود داشت و آنها درباره محل سقوط هواپيما اختلاف داشتند. راشا تودي همچنين به نقل از يك منبع نزديك به ناتو گزارش داد: « در جريان بحث درباره حادثه سوخو24 اختلافات جدي وجود داشت و بعضي نمايندگان درباره شكايت تركيه خيلي محتاط و كم حرف بودند.» همچنين رويترز به نقل از ديپلمات‌هاي ناتو كه در نشست حضور داشتند، گزارش داد: « در حالي كه هيچ‌كدام از نمايندگان 28 عضو صريحاً از روسيه حمايت نكرده‌اند اما عده‌اي از اينكه تركيه هواپيماي روسي را بيرون از حريم هوايي خود اسكورت نكرده، ابراز نگراني كردند.» اظهارات رسمي بعضي مقامات اروپايي نيز حاكي از آن بود كه آنها علاقه‌اي ندارند خود را درگير اين بحران كنند. «آنگلا مركل» صدراعظم آلمان در سخناني در پارلمان اين كشور به صورت ضمني اقدام تركيه را سرزنش كرد. وي با اشاره به اينكه «شرايط پس از اقدام تركيه در سرنگوني هواپيماي روسي پيچيده‌ شده است، هر كسي حق دفاع از خود در برابر تجاوز را دارد»، تأكيد كرد: «تركيه بايد از هر اقدامي كه به وخامت اوضاع منجر مي‌شود، خودداري كند.» امريكايي‌ها نيز در ظاهر بر حق تركيه براي دفاع  از مرزهاي خود تأكيد كردند اما با اشاره به اينكه اين هواپيما در خاك سوريه مورد اصابت قرار گرفته ادعاي تركيه را به نوعي تكذيب كردند. رسانه‌هاي امريكايي به نقل از يك مقام رسمي اين كشور كه نخواسته نامش فاش شود، آورده‌اند: «اطلاعات نشان مي‌دهد اين جنگنده در حريم هوايي سوريه مورد اصابت قرار گرفته است.»  در همين حال، كلنل استيو وارن، سخنگوي ارتش امريكا مستقر در بغداد در تماسي ويدئويي با خبرنگاران گفت: هنوز مشخص نيست جنگنده روسيه كه روز سه‌شنبه ساقط شد، در كدام طرف مرز تركيه – سوريه پرواز مي‌كرده است و تجزيه و تحليل آن و رسيدن به نتيجه گيري اندكي زمانبر خواهد بود. در همين حال مقامات امريكايي گفته‌اند اين هواپيما فقط 17 ثانيه وارد حريم هوايي تركيه شده بود. تحليلگران معتقدند اين مواضع امريكا نشان مي‌دهد تركيه بدون هماهنگي واشنگتن دست به اين اقدام زده است. 

    

به نظر مي‌رسد ترس از واكنش روسيه و نبود حمايت جدي از تركيه در ميان اعضاي داعش باعث نرم شدن مواضع مقامات تركيه شده است.  رجب طيب اردوغان رئيس جمهور تركيه روز چهارشنبه گفت كه مقامات نظامي كشورش نمي‌دانستند كه هواپيماي سرنگون شده متعلق به روسيه بوده و فكر مي‌كردند تعلق به سوريه دارد.  وي با اشاره به اينكه «ما نمي‌خواهيم روابط خود را با روسيه بحراني كنيم»، اظهار داشت: «تركيه پيش از اعلام روسيه درباره هويت جت پيش از سرنگوني آن اطلاع نداشت.» 

   

يكي از مهم‌ترين واكنش‌هاي روسيه به اقدام تركيه استقرار موشك اس‌_400 در شمال سوريه است؛ تحولي كه كارشناسان آن را خيلي مهم توصيف كردند. «سرگئي شويگو» وزير دفاع روسيه روز چهارشنبه با اعلام خبر استقرار سامانه اس-400 در پايگاه هوايي «حميميم» سوريه گفت: استقرار اين سامانه پدافند هوايي جامعي فراهم آورد. پيشتر وزارت دفاع روسيه اعلام كرده واكنش مسكو سه مرحله خواهد داشت؛ «تأمين پوشش هوايي براي جت‌هاي جنگنده در تمام عمليات هوايي، افزايش پدافند هوايي از طريق استقرار موشك‌هاي رهگير كروز در سواحل لاذقيه و در نهايت نيز تعليق تمام ارتباطات نظامي با تركيه.» همچنين روسيه ناوشكن مجهز به موشك‌هاي كروز و سامانه ضدهوايي كه گفته مي‌شود شبيه اس-300 است در سواحل لاذقيه مستقر كرد. رسانه‌هاي روسي گزارش دادند به اين موشك دستور داده شده است تا هر هدفي كه مي‌تواند خطر ايجاد كند، هدف قرار دهد.