امید به برگشت فرد مرگ مغزی به زندگی باور غلطی است که ناشی از نداشتن اطلاعات کافی درباره فرق کما و مرگ مغزی است. رئیس واحد فراهم‌آوری اعضا و نسوج پیوندی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به تمامی سوالات درباره پیوند اعضا پاسخ می‌دهد.
به گزارش ایسنا، روزنامه «همشهری» نوشت: مهم‌ترین مشکل در موضوع اهدای اعضا و نسوج پیوندی ناآگاهی عموم مردم از فرایند اهدای عضو است. اهدای عضو از فرد مرگ مغزی دارای مراحلی است که متاسفانه ناآگاهی از آن سبب ایجاد باورهای غلط و در نتیجه مرگ عزیزان لیست انتظار خواهد شد. از باورهای غلط و رایج دراین‌باره می‌توان به بحث خریدوفروش اعضا، تغییر شکل بدن و تکه‌تکه شدن بدن بعد از اهدای عضو، پارتی‌بازی در تخصیص اعضا، برگشت مورد مرگ مغزی به زندگی و انتظار معجزه اشاره کرد. در خصوص فرایند اهدای عضو، قدم اول، شناسایی موارد مشکوک به مرگ مغزی است. با دکتر مجتبی مخبر دزفولی، رئیس واحد فراهم‌آوری اعضا و نسوج پیوندی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی درباره مراحل و سوالات احتمالی پیوند اعضا گفت‌وگو کرده‌ایم.
واحد فراهم‌آوری اعضا و نسوج در ایران از چه زمانی شروع به کار کرد و چه تعداد عضو دارد؟
واحد فراهم‌آوری اعضا و نسوج پیوندی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی از سال ۱۳۸۳ با هدف نجات جان بیماران نیازمند به عضو در بیمارستان دکتر مسیح دانشوری شروع به کار کرد. این مرکز با تحت پوشش قرار دادن حدود ۶ میلیون از جمعیت ایران بزرگ‌ترین واحد فراهم‌آوری اعضا و نسوج ایران به شمار می‌آید.
وضعیت اهدای عضو در مقایسه با مرگ مغزی در کشورمان چگونه است؟
با توجه به آمار بالای مرگ مغزی در ایران و وجود ۲۵ هزار بیمار در لیست انتظار پیوند تا رسیدن به نقطه مطلوب و نجات جان عزیزان چشم‌انتظار راه سختی در پیش داریم. رسالت اصلی واحد فراهم‌آوری اعضا و نسوج پیوندی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بحث درمان و اهدای عضو است. با این حال بخش‌های مختلفی از جمله آموزش، پژوهش و فرهنگی نیز دارد که برای حفظ و بهبود عملکرد آن نیازمند همکاری و همیاری بسیاری از دستگاه‌ها و نهاده‌های دولتی و غیردولتی و عموم جامعه است.
پس از شناسایی مرگ مغزی چه مراحلی طی می‌شود تا اهدای عضو انجام شود؟
پس از شناسایی مورد مشکوک به مرگ مغزی، حضور پزشک هماهنگ‌کننده اهدای اعضا بر بالین بیمار و ارائه گزارش تشخیص اولیه ضروری است. نیروهای متخصص مرکز نیز در اولین فرصت بر بالین بیمار حاضر می‌شوند تا هم مصاحبه اولیه از خانواده و هم معاینات را انجام دهند. پس از تشخیص اولیه، مراقبت‌های اختصاصی مرگ مغزی با هماهنگی پزشک معالج آغاز می‌شود. در صورت تایید اولیه شرایط مرگ مغزی و اطمینان از امکان اهدای عضو، صحبت با خانواده در مورد وقوع مرگ و به دنبال آن بحث اهدای عضو در دستور کار قرار می‌گیرد. در واقع بعد از تشخیص اولیه مرگ مغزی و بررسی اینکه آیا فرد می‌تواند اهداکننده مناسبی باشد یا نه، از خانواده درجه‌یک بیمار متوفی برای حضور در بیمارستان مبدا دعوت می‌شود.
خیلی سخت است که اعضای خانواده بپذیرند عضوی از بدن عزیزشان اهدا شود. چگونه موضوع را با آنها مطرح می‌کنید؟
در خصوص صحبت با خانواده باید به چند نکته توجه شود؛ خانواده‌هایی که عزیزشان مرگ مغزی شده در بدترین شرایط روحی قرار دارند و در ابتدا این امر را انکار می‌کنند و منتظرند کسی پیدا شود و به آنها امید بازگشت به زندگی عزیزشان را دهد. امید به برگشت فرد مرگ مغزی به زندگی باور غلطی است که ناشی از نداشتن اطلاعات کافی درباره فرق کما و مرگ مغزی است.
در مرگ مغزی سلول‌های مغز کاملا تخریب شده و ارتباط مغز و سیستم عصبی با سایر اندام‌های بدن به‌طور کامل قطع شده است؛ این وضعیت غیرقابل‌بازگشت است.
در کما سلول مغز به‌طور کامل تخریب نشده و عملکرد آنها دچار اختلال شده است. در کما مغز به دلیل آسیب‌های مختلف قادر به پاسخگویی به محرک‌های محیطی نیست. در حالت کما فرد زنده است و در این حالت به‌هیچ‌عنوان عضوی اهدا نمی‌شود، چراکه فرد زنده است.
نکته مهم دیگری که با آن مواجهیم این است که تا خانواده مرگ عزیزشان را قبول نکرده نباید در مورد اهدای عضو صحبتی با آنها شود. چراکه فشار روحی و روانی شدیدی به خانواده وارد خواهد شد و در بیشتر مواقع امر اهدای عضو را با مشکل همراه می‌کند. و این کار حتما باید توسط افراد آموزش دیده انجام شود.
درباره نحوه رضایت خانواده برای اهدای عضو توضیح دهید.
بعد از پشت سر گذاشتن مرحله دشوار طرح مسئله رخداد مرگ مغزی و امکان اهدای عضو، گرفتن رضایت خانواده در رأس کار ما قرار می‌گیرد.
پس از تاییدات مرگ مغزی و تایید نماینده پزشک قانونی و مشخص شدن اعضای قابل اهدا رضایت نهایی اهدای عضو با حضور اولیای دم در واحد فراهم‌آوری اخذ می‌شود و تک‌تک اعضای قابل اهدا به اطلاع خانواده رسانده می‌شود تا در مورد اهدای هر عضو تصمیم‌گیری شود.
به خانواده اهدا کننده هزینه‌ای برای اهدای عضو پرداخت می‌شود؟
به هیچ‌عنوان موضوع مالی مطرح نیست و هیچ هزینه‌ای به خانواده اهداکننده بابت اعضای اهدایی پرداخت نمی‌شود و از گیرنده هم بابت عضو پیوند شده هزینه‌ای دریافت نمی‌شود و حتی هزینه عمل پیوند و مدت بستری کاملا رایگان است و بیمار پیوند شده تنها هزینه داروهای خاص مورد نیاز بعد از پیوند را پرداخت می‌کند. به این نکته هم توجه کنید که آیا برای عضوی که جان یک انسان را نجات می‌دهد می‌توان قیمتی تعیین کرد؟
خانواده‌ها می‌توانند برای اهدای عضو فرد خاصی را انتخاب کنند؟
گاهی خانواده‌ها بیان می‌کنند که تنها در صورتی رضایت به اهدا می‌دهند که فرد گیرنده را بشناسند؛ در جواب این عزیزان باید گفت طبق قانون به‌هیچ‌عنوان امکان این امر وجود ندارد و گیرنده و خانواده اهداکننده نباید با یکدیگر آشنا شوند. یکی از دلایل این امر حساس بودن عمل پیوند است؛ هرگونه هیجان و استرسی در فرد گیرنده باعث پس زدن پیوند خواهد شد.
البته برای آرامش خانواده‌ها تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که پس از گذشت چند روز از پیوند، درباره موفقیت‌آمیز بودن و سلامتی حال گیرنده و جنسیت و سن او اطلاعاتی به خانواده‌های اهداکنندگان دهیم. هر چند هر سال وزارت بهداشت به منظور فرهنگ‌سازی و پخش در تلویزیون به موارد معدودی از خانواده‌ها اجازه می‌دهد تا با هم ملاقات داشته باشند. البته این ملاقات‌ها شرط‌هایی دارد که توسط تیم‌های تخصصی بررسی می‌شود.
