کریس همسورث در تلاش برای جوان ماندن، پنج روز روزه گرفت. او در برنامه تلویزیونی «بی‌حدوحصر» (Limitless) که از دیزنی‌پلاس پخش می‌شود، راه‌های مختلفی را بررسی می‌کند؛ با این مضمون که انسان با پذیرش چالش‌های جسمی، زندگی بهتر و عمر طولانی‌تر خواهد داشت.

 

این چالش جدی براساس فرضیه‌ای علمی طراحی شد که بر مبنای آن، روزه گرفتن مانع انتشار ترشحات سمی سلول‌های به اصطلاح «زامبی» می‌شود که روند پیری را تسریع می‌کنند. اما آیا واقعا چنین تاثیری دارد؟

 

سلول‌ زامبی چیست؟ به سلول‌ آسیب دیده‌ای که فرایند پیری یا زوال را به دلیل افزایش سن طی کرده است و دیگر مفید نیست، سلول زامبی می‌گویند. این سلول به جای آنکه از بین برود، پروتئین و مولکول التهابی ترشح می‌کند که با «آلوده»کردن سلول‌های سالم، موجب پیری آن‌ها می‌شود. این امر روند پیری را تسریع می‌کند.

 

مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۱ در نشریه علمی بریتانیایی طبیعت (Nature) منتشر شد، نشان داد که انهدام این سلول‌های پیر، «بسیاری از آسیب‌های پیری را از بین می‌برد».

 

آزمایش‌های انجام‌شده روی موش‌ها تایید می‌کند که سلول‌های پیر در اندام‌های پیر جمع می‌شوند، و از بین بردن آن‌ها، برخی از بیماری‌ها را بهبود می‌بخشد یا حتی از بروز آن‌ها پیشگیری می‌کند.

 

ریشه‌کن کردن این سلول‌ها در موش‌ها، باعث بازیابی تناسب اندام، عملکرد بهتر کلیه، ترمیم غضروف‌های آسیب‌دیده، و افزایش طول عمر می‌شود. روزه گرفتن یکی از ابزارهای احتمالی برای پیشگیری فعالیت این سلول‌های زامبی و تولید ملکول‌های مضر است.

 

گلوکزی که حیوانات از غذا دریافت می‌کنند، تریلیون‌ها سلول بدن، از جمله سلول‌های زامبی، را تغذیه می‌کند. قطع عرضه گلوکز به این سلول‌های آسیب‌دیده، از ترشح پروتئین و مولکول‌های مضر جلوگیری می‌کند. این امر به نوبه خود روند پیری را کند، و از بروز بیماری‌هایی نظیر سرطان، زوال عقل و آرتروز پیشگیری می‌کند.

 

اما این مطالعه‌ها تاکنون فقط روی موش‌ها انجام شده و تاثیر روزه‌داری بر پیری انسان هنوز مشخص نیست.

 

کالین سلمن، استاد پیرشناسی زیستی (Biogerontology) دانشگاه گلاسکو در اسکاتلند، معتقد است: «می‌دانیم که اگر به بیشتر حیوانات غذای کمتر از معمول بدهیم، بسیار بیشتر عمر می‌کنند. انگیزه اصلی این پژوهش‌ها آن است که حیوانات مدت طولانی‌تری سالم بمانند، چون می‌دانیم که سن عامل مهمی برای بروز بسیاری از بیماری‌ها است.»

 

اما بنا به مطلبی در این زمینه در نشریه «چاینا مورنینگ‌پست»، پنج روز کامل روزه گرفتن، موثرترین راه رسیدن به نتایج مثبت نیست.

 

مطالعه روی موش‌ها نشان داده است که کاهش مقدار غذای مصرفی یا دریافت غذا در فواصل زمانی فشرده‌تر، نیز فواید خود را دارد. اما پژوهش‌های مرتبط با روزه‌داری و جلوگیری از روند پیری و تاثیر این روش را روی انسان، هنوز در مراحل اولیه است.

 

به گفته این استاد دانشگاه گلاسکو، در مجموع می‌توان از روی شواهد دریافت که کاهش مقدار غذا بر سلامتی تاثیر مثبت دارد. اما دقیقا نمی‌توان گفت که این امر چگونه محقق می‌شود، یا آیا این تاثیر با حذف سلول زامبی رخ می‌دهد؛ چون روزه‌داری تاثیرات زیادی دارد.

 

سلول زامبی باوجود اسمش، نقش مثبتی در بدن دارد. فرایند پیری، گسترش سلول‌های جهش‌یافته آسیب‌دیده را متوقف می‌کند.

 

یکی از مدیران موسسه «هلتی لایف‌اسپن» (Healthy Lifespan) در دانشگاه شفیلد بریتانیا توضیح می‌دهد: «پیری دلیلی دارد و درواقع راهکار محافظت دربرابر ابتلا به سرطان است. چنانچه سلولی بسیار آسیب‌دیده باشد و خطر تبدیل آن آسیب به جهش پدید آید، سلول به پیری می‌رسد و تقسیم آن متوقف می‌شود.»

 

مطالعه‌ای که در یک نشریه علمی آمریکایی منتشر شد، نشان داد که برخی از سلول‌های زامبی در بافت جوان جای دارند و باعث ترمیم طبیعی آسیب می‌شوند. افزون بر آن، سلول‌های پیر از بدو تولد در بافت‌های جوان و سالم وجود دارند.

 

مطالعه دیگری که در نشریه علمی «نیچر ایجینگ» (Nature Aging) منتشر شد، می‌گوید که با روزه‌داری متناوب، هفته‌ای یک بار به مدت ۱۲ تا ۴۸ ساعت،  و روزه‌داری دوره‌ای، دو تا هفت روز یک بار در ماه یا کمتر، احتمالا می‌توان از بروز بیماری پیشگیری، یا آن را درمان کرد.

 

هرچند مصرف دارو یا روزه‌داری احتمالا کلید طول عمر است، ثابت شده است که برای طول عمر بیشتر، باید تغذیه سالم، ورزش منظم، خواب خوب شبانه و دوری از استرس را آزمود. تمامی این موارد روی روند و میزان پیری تاثیر می‌گذارد.