جدا از دفاعیاتی که تیم محترم مذاکره‌کننده از برجام و قطعنامه شورای امنیت داشته و به دنبال آن رسانه‌های همسو با دولت با تیترهای ریز و درشت به استقبال آن رفته‌اند، نقاط و نکاتی در این متون وجود دارد که خواندن آن با تحیر همراه است و  انگشت تأسف به دندان گزیدن در پی دارد! اینکه چرا برخی از دولتمردان محترم و رسانه‌های همسو با آنان به این «موارد» هیچ اشاره‌ای نمی‌کنند، موضوع این نوشتار نیست و درخور واکاوی و بررسی جداگانه است، اما قطعاً پرداختن و نمایاندن حداقل بخشی از این «موارد سیاه»، به عنوان وظیفه هر شهروند مسلمان جامعه ایرانی، چیزی نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت و نمایاندن این «موارد»، لااقل مستند به آنچه که در اصل هشتم قانون اساسی کشورمان به آن تصریح شده است، بر همگان فرض است؛ این اصل مترقی قانون اساسی تأکید کرده: « در جمهوری اسلامی ایران دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر وظیفه‏ای است همگانی و متقابل بر عهده مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت»؛  اما بخشی از موارد یاد شده را در ادامه بخوانید.

۱-ظاهراً خروجی مذاکرات هسته‌ای سه متن برجام (متن اصلی) ، قطعنامه شورای امنیت و نقشه راه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای روشن کردن موضوعات باقیمانده گذشته و حال بوده است.

قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ۲۹ تیر تصویب شده و وفق متن برجام، ۹۰ روز بعد از آن یعنی ۲۶ مهرماه ۹۴ (۱۸ اکتبر ۲۰۱۵) روز تصویب برجام محسوب می‌شود. ۲۶ مهرماه یعنی روزی که تعهدات ایران در متن توافق شده با آژانس اجرا شده است.

به عبارت دیگر و مطابق تاریخهایی که در برجام، قطعنامه و توافق ایران و آژانس به نحو حسابشده‌ای- بخوانید موذیانه‌ای- در هم تنیده شده‌اند، حتی پیش از قطعی شدن برجام برای طرفین، ایران باید تعهدات خود در توافقش با آژانس را به صورتی مستقل و موازی با روند تصویب برجام انجام دهد. در نتیجه حتی اگر ایران برجام را تصویب هم نکند، به این تعهدات فوق‌العاده مهم به طور پیش‌بینی عمل کرده و امتیازات بسیار سنگینی را واگذار نموده است. نیاز به تأکید نیست که توافق ایران با آژانس، توافقی بسیار مهم و حاوی تعهداتی سنگین است که آمانو را به سنای آمریکا کشانده است اگرچه برخی مسئولان دولتی از آمانو خواسته‌اند که متن محرمانه توافق ایران با آژانس را در اختیار سنای آمریکا قرار ندهد. 

جالب و تأسف‌بارتر اینکه علی‌رغم پذیرش این تعهدات سنگین توسط تیم محترم مذاکره‌کننده و اجرای کامل آن پیش از روز امضای توافق (!) و بدون طی روال قانونی در داخل کشور، در پایان اجرای همه این تعهدات، آژانس تنها باید گزارشی در رابطه با اقدامات شفاف‌ساز ایران ارائه کند و هیچ الزامی برای بستن موضوعات از سوی این نهاد وجود ندارد!

 در پاراگراف شماره ۱۴ برجام و بند ۸ «نقشه راه» (توافق محرمانه ایران با آژانس)، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی تنها متعهد شده است که پس از پایان اجرای کامل اقدامات ایران، ارزیابی نهایی «final assessment» خود را ارائه دهد. در نتیجه الزامی برای آژانس وجود ندارد که نسبت به صلح‌آمیز بودن و صلح‌آمیز ماندن برنامه هسته‌ای ایران ابراز اطمینان کند و به این شیوه است که همچون سابق پرونده «مسائل حل نشده» بین ایران و آژانس باز باقی خواهد ماند.

نقشه راه منعقد شده بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (به عنوان یکی از سه متن منتشر شده از مذاکرات وین در کنار متن برجام و قطعنامه شورای امنیت) در موارد متعددی از خطوط قرمز جدی نظام عبور کرده است. مطابق متنی که در سایت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی راجع به نقشه راه گذاشته شده است، - و نه متن کامل با جزئیات آن - صراحتاً صدور مجوز بازدید از پارچین -به عنوان یک سایت نظامی- و همچنین انجام «دیدارهای فنی و کارشناسی» به جای بازجویی از دانشمندان هسته‌ای ذکر شده است. در بند ۴ «نقشه راه» آمده: «پس از آنکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سوالات در خصوص هرگونه ابهام در چنین اطلاعاتی را به ایران ارائه کرد، دیدارهای فنی-کارشناسی، اقدامات فنی و مباحث آنگونه که در ساز و کار جداگانه مورد توافق قرار گرفت، برای رفع این ابهامات، در تهران صورت خواهد گرفت.

(After the IAEA has submitted to Iran questions on any possible ambiguities regarding such information, technical-expert meetings, technical measures, as agreed in a separate arrangement, and discussions will be organized in Tehran to remove such ambiguities)

از مذاکره‌کنندگان محترم باید پرسید آیا عبارت technical-expert meetings (دیدارهای فنی- کارشناسی) برای الزام ایران به اجازه بازپرسی از دانشمندان هسته‌ای در این سند آورده نشده است؟ آیا پذیرش «دیدار فنی - کارشناسی» مثلاً به معنای برگزاری جلسه رسمی با مدیران سازمان انرژی اتمی است؟! آیا احیاناً لیست دانشمندانی که در این جلسه «فنی و کارشناسی» قرار است بازجویی شوند، در توافق محرمانه با آژانس فهرست نشده است؟ اگر غیر از این است، چرا تاکنون هیچ توضیحی درباره این عبارت خطرناک ارائه نشده؟  چرا توافقی محرمانه با آژانس منعقد گردیده؟ مگر رهبر معظم انقلاب به صراحت نفرمودند «محرمانه نداریم» و «اجازه بازجویی از دانشمندان را نخواهم داد»؟ و ... بماند.

در بند پنجم نقشه راه نیز آمده است:

«ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر سر ساز و کار جداگانه‌ای در خصوص موضوع پارچین توافق کردند.»

 (Iran and the IAEA agreed on another separate arrangement regarding the issue of Parchin)توضیح بیشتر این که ساز و کار جداگانه چیست و توافق ایران با آژانس کدام است، تأسف‌های دیگری را در پی دارد که فعلاً بماند.

و شوربختانه تیم محترم مذاکره کننده «دیدارهای فنی - کارشناسی»، «بازدید از سایت نظامی پارچین» و ... را در برجام پذیرفته چرا که در بند C از بخش هسته‌ای برجام تحت عنوان «شفافیت و اقدامات اعتمادساز» که بخشی از تعهدات ایران را مشخص کرده‌ ، آورده شده است:

«ایران نقشه راه برای رفع ابهام از مسائل مورد اختلاف حال و گذشته» مورد توافق با آژانس، شامل ترتیباتی برای پرداختن به مسائل مورد نگرانی حال و گذشته‏ مربوط به برنامه هسته‌ای‏ ایران مندرج در ضمیمه گزارش مورخ ۸ نوامبر ۲۰۱۱ آژانس  (GOV/۲۰۱۱/۶۵)، را کاملاً اجرا خواهد نمود. اجرای کامل فعالیت‌هایی که ایران بر اساس این نقشه راه برعهده می‌گیرد تا ۱۵ اکتبر ۲۰۱۵ تکمیل خواهد شد.»

این تعهدات پذیرفته شده  که عبور صریح از خطوط قرمز نظام است، همه ماجرا نیست؛ ادامه مطلب را بخوانید.

۲-در پیوست D برجام که به «کمیسیون مشترک» مربوط می‌شود، ذیل مادۀ ۶ (کارگروه تأمین)، پاراگراف ۱-۶ مقرر داشته که کمیسیون مشترک در موارد زیر تصمیم‌گیری خواهد کرد: عرضه، فروش یا انتقال مستقیم یا غیرمستقیم از سرزمین دولت‌ها، یا توسط اتباع آنها یا با استفاده از کشتی‌ها یا هواپیماهای دارای پرچم آنها به ایران، یا برای استفاده درایران یا به سود ایران، خواه منشا آن در سرزمین آنها باشد یا نباشد، کلیه اقلام، مواد، تجهیزات، کالاها و فناوری مندرج در سند INFCIRC/۲۵۴/Rev.۱۲/Part ۱، و چنانچه استفاده نهایی آن برای برنامه هسته‌ای ایران به نحو مندرج در این برجام و یا سایر استفاده‌های نهایی غیرنظامی غیرهسته‌ای باشد کلیه اقلام، مواد، تجهیزات، کالاها و فناوری مندرج در سند INFCIRC/۲۵۴/Rev.۹/Part ۲،) یا آخرین نسخه‌های این اسناد که توسط شورای امنیت روزآمد می شود) و همچنین اقلام دیگری که دولت مربوطه تشخیص دهد ممکن است به فعالیت‌های متعارض با این برجام کمک نماید.

دستورالعمل ۲۵۴/ INFCIRCیکی دیگر از «موارد سیاه» به اصطلاح توافقنامه هسته‌ای است که بررسی مختصر آن دل هر ایرانی وطن‌دوستی را حقیقتاً به درد می‌آورد. مطابق این دستورالعمل که تا کنون به فارسی نیز ترجمه نشده است، در موارد زیادی با در نظر داشتن یک «کانال خرید»، واردات حتی مواردی چون ظرف مخصوص ذوب فلز (Crucibles)، سازه‌های کامپوزیتی در شکل لوله (Composite structures in the forms of tubes)، دستگاه تغییردهنده فرکانس و ژنراتور (Frequency changers or generators )، آلومینیوم (Aluminium)، تیتانیوم (Titanium) و ... به ایران محدود و حداقل به مدت ۱۰ سال تحت نظر شورای امنیت خواهد بود !

اگر چنین دستورالعملی را، «دستورالعمل تحقیر» بنامیم، سخن گزافی نگفته‌ایم، چرا که مطابق مفاد آن واردات بدیهی‌ترین و ابتدایی‌ترین محصولات فنی به کشور با محدودیت و نظارت مواجه خواهد شد که نه تنها چرخ هسته‌ای و صنعت هسته‌ای، بلکه سایر حوزه‌های صنعتی کشورمان را با مشکلات جبران‌ناپذیری مواجه خواهد کرد. ناگفته نباید گذاشت که موارد پیش‌گفته، بخش بسیار بسیار ناچیزی از این محدودیتها است، چرا که مطابق دستورالعمل INFCIRC فهرستی که گروهی تحت عنوان گروه تامین‌کنندگان تجهیزات هسته‌ای (NSG: Nuclear Suppliers Group) از اقلام دارای کاربرد دوگانه تهیه کرده است هشتاد و چهار صفحه را شامل می‌شود ! یعنی پذیرش فهرست هشتاد و چهار صفحه‌ای محدودیت واردات بدیهی‌ترین اقلام فنی به کشور به بهانه «کاربرد دوگانه!»

۳-کاش نمایندگان مجلس شورای اسلامی، خصوصاً گردانندگان آن، فقط یک بار نحوه توضیح کری و مونیز را راجع به توافق با ایران در مجلس آمریکا مشاهده می‌کردند (اگر نکرده باشند!) و نحوه بازخواست و پرخاش نمایندگان آمریکایی به وزیر خارجه و وزیر انرژی آمریکا لااقل باعث می‌شد مجلس ما در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای به بهانه بازدید از حوزه‌های انتخاباتی تعطیل نشود !

با تعهدات پیچ در پیچ پذیرفته شده در متون مرتبط به مذاکرات هسته‌ای، با تحمیل‌های متعدد امضا شده توسط تیم مذاکره کننده و ... گویا خانه آخر رهایی از این همه تعهدات یک‌جانبه، مجلس شورای اسلامی است؛ گفتنی‌های بسیار دیگری در باره «موارد سیاه» به اصطلاح توافق هسته‌ای هست که همچون گذشته باز هم به آنها خواهیم پرداخت، اما کاش نمایندگان ملت متوجه این برهه خطیر شوند و با عمل به وظایف قانونی خود مانع باج‌خواهی و سوءاستفاده حریف شوند