شرق: در دو سال گذشته کنکور سراسری و کنکورهای تحصیلات تکمیلی در ایران با اخبار و حوادث پیش‌بینی‌نشده و عجیبی همراه شد و افرادی با رتبه‌های خوب و حتی تک‌رقمی در اولویت اول انتخابی خود قبول نشدند.
کار حتی به چندین تجمع و اعتراض هم کشیده شد و دست‌کم در دو سال گذشته مسئولان وزارت بهداشت، وزارت علوم و سازمان سنجش مجبور به اصلاحیه یا تغییراتی شدند تا کمی شرایط به حالت قبل برگردد. ریشه این اتفاقات اما به برنامه ششم توسعه و بندی در آن برنامه درباره سهمیه‌های کنکور برمی‌گردد که ۳۰ درصد ظرفیت هر کدرشته را در اختیار ایثارگران قرار می‌دهد و این بند، نتایج فراتر از پیش‌بینی‌ها به‌همراه داشت به‌گونه‌ای که حتی سال گذشته و در کنکور کارشناسی ارشد رشته‌های زیرمجموعه علوم پزشکی، چندین فرد با رتبه تک‌رقمی هم قبول نشدند.
همین نتایج و اعتراض داوطلبان در نهایت منجر به تصمیم دولت برای تغییر در سهمیه‌ها و ارسال لایحه‌ای به شورای عالی انقلاب فرهنگی شد. پیش‌بینی می‌شد که نتایج این لایحه و تغییرات حتی به کنکور ۱۳۹۹ هم برسد اما نرسید و حالا در دفترچه سال ۱۴۰۰ هم اثری از تغییرات دیده نمی‌شود.
سهمیه‌ها در کنکور ۱۴۰۰
مانند سال‌های گذشته امسال هم سهمیه مناطق، بهیاران و چندین مورد خاص در دفترچه کنکور آمده اما آنچه دور از انتظار داوطلبان بود، شرایط سهمیه ایثارگران است، چراکه دولت و نمایندگان مجلس از تلاش برای تغییر این نوع سهمیه و اصلاح آن گفته بودند اما به نظر می‌آید امسال تغییری نداشته است.
درباره سهمیه رزمندگان و ایثارگران در دفترچه امسال آمده است: هر یک از متقاضیان سهمیه رزمندگان، ایثارگران و خانواده شهدا می‌توانند بر اساس شرایط خود در بندهای «الف» تا «ج» متقاضی این سهمیه شوند.
الف) سهمیه رزمندگان: رزمندگانی که بر اساس ماده ۱ و تبصره‌های چهارگانه ماده مذکور در آیین‌نامه اجرائی قانون ایجاد تسهیلات برای ورود رزمندگان و جهادگران داوطلب بسیجی به دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی از تاریخ ۳۱ شهریور ۵۹ تا ۳۱ شهریور ۶۷ حداقل شش ماه متوالی یا متناوب داوطلبانه در مناطق عملیاتی جبهه‌های نبرد حق علیه باطل حضور داشته‌اند باید به ارگان ذی‌ربط مراجعه کنند و فرم مخصوص استفاده از سهمیه رزمندگان را تکمیل کنند.
الف) سهمیه رزمندگان: آن دسته از کارکنان کادر ثابت، پیمانی و وظیفه نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران که علاوه بر میزان موظفی، از تاریخ ۳۱ شهریور ۵۹ تا ۳۱ شهریور ۶۷ حداقل شش ماه پیوسته و یا ۹ ماه ناپیوسته در عملیات به صورت داوطلبانه در خطوط مقدم حضور داشته‌اند، با تأیید بالاترین مقام مربوطه می‌توانند از مزایای این قانون استفاده کنند.
این افراد نیز باید با مراجعه به سازمان‌های تابعه فرم مخصوص استفاده از سهمیه رزمندگان در آزمون را تکمیل کنند تا مورد تأیید نهایی قرار گیرد و در صورت تأیید نهایی توسط ارگان ذی‌ربط در سهمیه رزمندگان گزینش می‌شوند.
ب) سهمیه ایثارگران: «جانبازان ۲۵ درصد و بالاتر و همسر و فرزندان آنان»، «جانبازان زیر ۲۵ درصد و همسر و فرزندان آنان»، «آزادگان و همسر و فرزندان آنان» و «همسر و فرزندان شهدا و مفقودالاثران» برای استفاده از سهمیه ایثارگران باید بند مربوط در تقاضانامه ثبت‌نامی را تکمیل کنند. همچنین «همسر و فرزندان رزمندگان با حداقل شش ماه حضور داوطلبانه در جبهه» هم باید بند مربوطه را علامت‌گذاری کنند و کد دریافتی از ارگان ذی‌ربط را در قسمت مربوطه درج کنند تا در صورت تأیید ارگان، در سهمیه گزینش شوند».
مبنای این اعداد ماده ۹۰ قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه و ماده ۷۰ قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران و اصلاحیه بعدی آن در ماده ۴۷ قانون الحاق است که برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت؛ ۲۵ درصد از ظرفیت هر کدرشته محل به «همسر و فرزندان شهدا و مفقودالاثران»، «آزادگان و همسر و فرزندان آنان»، «جانبازان ۲۵ درصد و بالاتر و همسر و فرزندان آنان» اختصاص دارد.
همچنین بر اساس همین قوانین، پنج درصد از ظرفیت هر کدرشته محل نیز به «جانبازان زیر ۲۵ درصد و همسر و فرزندان آنان» و «همسر و فرزندان رزمندگان با حداقل شش ماه حضور داوطلبانه در جبهه» اختصاص دارد. (سهمیه ایثارگران پنج درصد ظرفیت.) علاوه بر این در صورتی که سهمیه ۲۵ درصدی ایثارگران توسط متقاضیان مشمول سهمیه تکمیل نشود، خالی‌مانده آن، ابتدا به مشمولین سهمیه پنجدرصدی ایثارگران که شرایط و حد نصاب لازم را داشته باشند، تخصیص یافته و اگر باز هم این ظرفیت خالی ماند، مابقی آن به متقاضیان سهمیه آزاد اختصاص می‌یابد.
بر اساس قوانین مذکور حد نصاب نمره ایثارگران (اعم از ایثارگران مشمول ظرفیت ۲۵ درصد و پنج درصدی، ۷۰ درصد نمره آخرین فرد پذیرفته‌شده در گزینش آزاد در هر کد رشته‌محل و حد نصاب نمره رزمندگان ۷۵ درصد نمره آخرین فرد پذیرفته‌شده در گزینش آزاد در هر کد رشته محل است.
این سهمیه‌ها مشابه دو سال گذشته است و این در حالی است که دولت حدود یک سال پیش لایحه‌ای را برای اصلاح این سهمیه‌ها به شورای عالی انقلاب فرهنگی فرستاد ولی به نظر می‌آید همچنان به نتیجه نرسیده است. با این شرایط و سهمیه‌ها امسال هم شاهد افرادی با رتبه‌های خوب خواهیم بود که در نتایج غافلگیر خواهند شد اما ریشه این موضوع از کجا می‌آید.
ماجراهای این روزهای کنکور از کجا می‌آید؟
موضوعی که این دو سال سر برآورده و زمینه‌ساز اعتراض‌های فراوان و تغییر در برنامه برخی از جوانان ایرانی شده، به ششمین برنامه پنج‌ساله توسعه برمی‌گردد که البته هیچ‌گاه پیش از تصویب و اجرا مورد مناقشه نگرفت و به نظر می‌آید پیش از عملی‌شدن، کمتر فردی به چنین نتایجی آگاه بود و اگر کسانی هم آگاه بودند چندان اعتراض یا شفاف‌سازی‌ای در آنها دیده نشده.
در این برنامه پیشنهادی دولت و مصوب مجلس، گروهی از نمایندگان نزدیک به فراکسیون ایثارگران تغییری در یک ماده ایجاد کردند که حالا نتیجه آن به وضوح شفاف شده است. منبع حاشیه‌های این روزها ماده 90 این برنامه است که می‌گوید باید سهمیه‌ای برای ایثارگران بالای 25 درصد و زیر 25 درصد لحاظ شود: «سهمیه ورود با پنج درصد، سهمیه اختصاصی برای جانبازان زیر 25 درصد، همسران و فرزندان جانبازان زیر 25 درصد و همسران و فرزندان رزمندگان با حداقل شش ماه حضور داوطلبانه در جبهه به 30 درصد افزایش یابد».
در ادامه این ماده تبصره‌ای هم آمده که تا اندازه‌ای نحوه اجرای این ماده را توضیح می‌دهد: «در صورتی که سهمیه 25 درصد ایثارگران (مشمولین ماده (70) قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران و اصلاح بعدی آن) تکمیل نشود و پنج درصد سهمیه اختصاصی جانبازان زیر 25 درصد و همسران و فرزندان جانبازان زیر 25 درصد و فرزندان و همسران رزمندگان با حداقل شش ماه حضور داوطلبانه در جبهه، پاسخ‌گوی متقاضیان واجدالشرایط نباشد، دولت مکلف است مانده ظرفیت خالی 25 درصد ایثارگران را مازاد بر پنج درصد مذکور به جانبازان زیر 25 درصد و همسران و فرزندان جانبازان زیر 25 درصد و فرزندان و همسران رزمندگان با حداقل شش ماه حضور داوطلبانه در جبهه که شرایط لازم را داشته باشند، اختصاص دهد».
این تبصره می‌گوید که اگر سهمیه 25 درصدی ایثارگران بالای 25 درصد تکمیل نشد که تکمیل نمی‌شود، سهمیه نه به داوطلبان آزاد بلکه به ایثارگران و جانبازان زیر 25 درصد برسد که البته این گروه یک سهمیه پنجدرصدی از ظرفیت‌های دانشگاه را هم دارند.
علاوه بر این، تبصره «پ» این ماده هم می‌گوید که دانشگاه‌ها و مراکز علمی ایران «مکلف‌اند حداقل20 درصد اعضای هیئت علمی مورد نیاز خود را از بین جامعه ایثارگران شامل فرزندان و همسران شهدا، جانبازان 15 درصد و بالاتر، آزادگان و همسران و فرزندان آنان، همسران و فرزندان جانبازان 25 درصد و بالاتر، رزمندگان با حداقل شش ماه سابقه حضور در جبهه» پذیرش کنند که اگرچه هنوز این موضوع چندان حاشیه‌ساز نشده، اما به نظر می‌آید در آینده ممکن است مشابه همین ظرفیت کنکور، زمینه‌ساز اعتراض برخی فارغ‌التحصیلان شود.
پیش‌تر و در زمان اعلام نتایج کنکور سال ۹۹ نمایندگان و داوطلبانی مقابل سازمان سنجش دست به اعتراض زدند که «ابراهیم خدایی»، رئیس سازمان سنجش آموزش کشور، درباره اعتراضات گفته بود: «از این موضوع تعجب می‌کنیم. مبنای عمل نظام آموزش عالی و سازمان سنجش، قانون ابلاغی مجلس به دولت است و بسیار عجیب است که این گفته‌ها بر چه مبنایی عنوان می‌شود.سازمان سنجش آموزش کشور درباره سهمیه ایثارگران تنها قانون را اجرا کرده است و هر زمان مرجع قانون‌گذاری، قانون را اصلاح کرد، سازمان سنجش نیز به‌عنوان مجری آن را اجرا می‌کند.».
رئیس سازمان سنجش آموزش کشور همچنین توضیح داد که این سازمان «موافق است که کل سهمیه‌ها و تسهیلات حذف شود و مبنای علمی تنها ملاک ورود داوطلبان باشد».
علاوه بر این، خواسته بسیاری از داوطلبانی که این روزها گمان می‌کنند به حق خود نرسیده‌اند و حقوقی از آنها گرفته شده، در این مرحله این است که سهمیه‌های لحاظ‌شده به صورت مازاد بر ظرفیت باشد که با توجه به وعده برخی مسئولان و نمایندگان مجلس به نظر می‌آید این خواسته تا اندازه‌ای شانس عملی‌شدن دارد.
همان سال گذشته هم «فاطمه سعیدی»، نماینده وقت مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون آموزش، گفته بود که «این کمیسیون در تلاش است تا راه‌حلی برای این موضوع پیدا کند. باید درباره این موضوع تلاش شود و راه‌حلی پیدا کنیم. این هفته موضوع در کمیسیون آموزش مطرح خواهد شد». آن دوره مجلس اما به پایان رسید و تغییری در این زمینه ایجاد نشد و حالا امید داوطلبان به مجلس جدید است.
