در سال ۱۹۲۳ زلزله شدید توکیو پایتخت ژاپن را لرزاند در پی این زلزله با توجه به چوبی بودن بافت اکثر ابنیه و وجود وسایل گرمایشی و پخت و پز ابتدایی، آتش سوزی در برخی از واحد‌های تخریب شده رخ داد و به سرعت آتش حجم وسیعی از شهر را فرا گرفت تا آنجا که بخش اعظم پایتخت در آتش سوخت و شمار کشته شدگان و مجروحان ناشی از آتش سوزی از تعداد کشته شدگان و مجروحان ناشی از زلزله بیشتر بود. مشکل عمده ضعف در مهار آتش و عدم دسترسی به منابع آب برای اطفای حریق بود. اما تهران برای آتش سوزی زلزله احتمالی برنامه‌ای دارد.

 

احمد صادقی، جانشین شهردار تهران در شورای هماهنگی مدیریت بحران در این رابطه می‌گوید: اطفای حریق در شرایط عادی بر منابع آب به ویژه شبکه آب شرب تکیه دارد و شیر‌های آتش نشانی در معابر به صورت مستقیم از شریان اصلی آب شهری تغذیه می‌شود. از سوی دیگر تعداد ایستگاه‌های موجود آتش نشانی در تهران هنوز تا برنامه ترسیم شده و استاندارد موجود فاصله دارد و در عین حال کمبود تجهیزات تخصصی نیز تا حدی مطرح است. در چنین شرایطی باید برای بدترین شرایط مواجه با حادثه و سانحه بزرگ برنامه ریزی کرد. در این میان تامین شبکه پشتیبان آب ویژه اطفای حریق در هنگام زلزله که احتمال آسیب دیدگی شریان عادی تامین آب شرب وجود دارد، ضروری است.

 

برنامه ریزی برای تامین آب شرب اضطراری/ جای خالی شبکه پشتیبان برای اطفای حریق

 

رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به این که در حال حاضر برای تامین آب شرب اضطراری برنامه‌ها و طرح‌هایی از سوی سازمان آب تهران تهیه شده و در حال اجراست که بتوان با تکیه بر منابع آب پشتیبان تا زمان ترمیم شکبه‌های آسیب دیده، آب شرب مورد نیاز شهر تامین شود می‌گوید:، اما کماکان جای طراحی شبکه پشتیبان آب برای اطفای حریق در صورت قطع شدن شریان‌های اصلی آب خالی است البته این موضوع با مصوبه اخیر شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران در دستور کار دو کارگروه امور سیل و شریان‌های حیاتی و آتش نشانی و مواد خطرناک قرار گرفته است تا زیرساخت‌های لازم از هم اکنون پیش بینی شود. از آنجا که تا کنون مطالعاتی در این خصوص انجام نشده است، قرار است مطالعات این طرح از سوی مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران انجام شود تا هر گونه فعالیت اجرایی بر پایه مطالعات علمی اجرا شود.

 

تاکید بر نصب شیر‌های گاز حساس به زلزله

 

وی ادامه می‌دهد: مکمل این طرح اجرای طرح‌های ایمنی بیشتر برای شبکه گاز شهری از جمله نصب شیر‌های خودکار قطع گاز در شرایط وقوع زلزله است که حداقل باید در ۴۰۰ نقطه شریان گاز تهران نصب شود. شیر‌های حساس به زلزله به صورت خودکار جریان گاز را متوقف می‌سازد و نقش موثری در کنترل آتش سوزی پس از زمین لرزه دارد.

 

آماده باش برای رویارویی با بدترین شرایط

 

به گفته صادقی در حال حاضر برخی از مجتمع‌های مسکونی، تجاری و اداری در نقاط مختلف از چاه آب برخوردارند و بخشی از نیازشان به آب را برای آبیاری فضای سبز و خدمات جانبی از این طریق تامین می‌کنند. شناسایی این امکانات و تامین تجهیزات برق اضطراری برای چاه‌های آب موجود یکی از شیوه‌های تامین آب پشتیبان برای اطفای حریق است. به هر حال براساس سناریو‌های موجود وقوع زمین لرزه، تمام سازمان‌ها و نهاد‌های مدیریت شهری و خدمات اضطراری باید تمهیدات ویژه برای رویارویی با بدترین شرایط را از هم اکنون پیش بینی و برای آمادگی در برابر آن برنامه ریزی نماید که تامین شبکه آب اضطراری جهت اطفای حریق در کنار تامین شبکه آب اضطراری شرب از آن جمله است.

 

شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران در آخرین نشست خود با حضور شهردار وقت تهران ۱۲ مصوبه داشت که بر اساس بند ۹ این مصوبه مقرر شد کارگروه تخصصی آتش نشانی و مواد خطرناک با همکاری کارگروه تخصصی امور سیل و شریان‌های حیاتی نسبت به تهیه برنامه یا طرح تامین آب اضطراری تهران اقدام کنند.

 

رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با تاکید بر این که مجموع چالش‌های حوزه آبرسانی پس از زلزله در سه بخش شرب، اطفای آتش و بهداشت و درمان مطرح است می‌گوید: کمیسیون ایمنی، بهداشت و محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران نیز درصدد است با ارائه طرحی موضوع آبرسانی اضطراری تهران را بررسی کند و در این خصوص تاکنون جلساتی را با متخصصان، مدیران سازمان‌های مسئول و حتی گروه‌های داوطلب مردمی برگزار کرده است.

 

شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران در آخرین نشست خود با حضور شهردار وقت تهران ۱۲ مصوبه داشت که بر اساس بند ۹ این مصوبه مقرر شد کارگروه تخصصی آتش نشانی و مواد خطرناک با همکاری کارگروه تخصصی امور سیل و شریان‌های حیاتی نسبت به تهیه برنامه یا طرح تامین آب اضطراری تهران اقدام کنند

به جز تامین آب برای اطفا حریق احتمالی تامین آب شرب هم از نیاز‌های حیاتی پس از زلزله است. این که اگر از آوار‌ها و آتش سوزی احتمالی جان سالم به در بردیم، تشنگی ما را از پا در نیاورد.

 

صادقی در این رابطه هم توضیح می‌دهد: در خصوص آب شرب اضطراری نیز از سال‌های گذشته تاکنون مطالعات متعددی از سوی ستاد مدیریت بحران سازمان آب منطقه‌ای تهران انجام شده است. تجربه زلزله‌های گذشته در مناطق مختلف کشور نشان داده است که مساله تامین آب شرب برای بازماندگان و امدادگران در مناطق زلزله زده از جمله اولویت‌های مدیریت بحران است. ارسال مقادیر زیادی بطری آب در زلزله‌های اخیر و وجود تقاضا برای آب شرب نشان داد که این موضوع از اهمیت زیادی برخوردار است.

 

احداث سامانه‌های آب شرب اضطراری

 

به گفته او اولین سامانه آب شرب اضطراری تهران در محله زرگنده (منطقه یک) افتتاح شده است. اواخر سال گذشته نیز در پارک شهر دومین سامانه با حضور مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب کشور، رئیس ودیگر اعضای شورای شهر تهران و مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران مورد بهره برداری قرار گرفته است. مدیریت عامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران وعده داده است که تا دو سال آینده این طرح در ۴۰۰ نقطه دیگر تهران اجرا شود. البته اجرای این طرح با چالش‌هایی روبرو است از جمله گرفتن مجوز برای احداث این سامانه‌ها که معمولا زمان بر است، البته رییس شورای شهر از آمادگی شورا برای همکاری با شرکت آبفای تهران خبر داده است. 

 

میرآب‌ها مسئول بهره برداری از مخازن اضطراری

 

سامانه ذخیره و توزیع آب اضطراری تهران با ظرفیت ۱۰۰ هزار لیتر می‌تواند در شرایط بحرانی و اضطراری مانند زمین‌لرزه که شبکه توزیع آب شهری با مشکل مواجه می‌شود، به مدت سه روز آب مورد نیاز ۱۰ هزار نفر را تامین کند.

 

هزینه انجام این طرح در پارک شهر نزدیک به ۵۵۰ میلیون تومان اعلام شده است و با توجه به برنامه‌ریزی صورت گرفته قرار است ۴۰۰ سامانه آب‌رسانی اضطراری در دوره‌ای سه‌ساله در تمامی محلات شهر تهران راه‌اندازی شود. بهره‌برداری از این مخازن برعهده گروه‌های داوطلب مردمی (میرآب) خواهد بود.

 

رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در این رابطه می‌گوید: مخزن فولادی ذخیره آب اضطراری نصب شده در پارک شهر ۱۰۰ متر مکعب حجم دارد. این مخزن جوابگوی تامین آب شرب اضطراری برای ۱۱ هزار نفر از اهالی محله سنگلج (منطقه ۱۲ شهرداری تهران) در ۷۲ ساعت طلایی پس از زلزله و سوانح محتمل است. آب داخل مخازن ذخیره آب اضطراری به گونه‌ای طراحی شده که روزی چندین بار تازه می‌شود و مرتب در چرخه موجود مصرف قرار می‌گیرد به عبارت دیگر مخازن ذخیره آب اضطراری جزئی از شبکه در حال بهره برداری است و در گردونه مصرف روزانه قرار دارد.

 

بر اساس اقداماتی که سازمان آبفای استان تهران انجام داده، ۳۷۴ نقطه شناسایی شده است که در این نقاط مخازن آب اضطراری تعبیه شود و با ایجاد سازوکار لازم آب مورد نیاز برای محله‌های مختلف تهران تأمین شود. در واقع مخازنی وجود دارد که به صورت مرتب پر می‌شود و راکد نخواهد بود

او ادامه می‌دهد: این مخازن ذخیره آب اضطراری شبیه آب انبار‌های سنتی ایران تامین کننده آب شرب برای مواقع اضطراری است. در افق طرح پیش بینی شده که طی دوره‌ای حدود سه سال، تمامی محلات شهر تهران به این نوع آب انبار‌های مدرن و جدید برای گذر از روز‌های دشوار مجهز شود و نگهداری و بهره برداری از این مخازن بر عهده گروه‌های داوطلب مردمی (میرآب) قرار می‌گیرد.

 

حجم هر یک از مخازن ذخیره آب اضطراری معادل حدود ۲۵ تانکر آبرسانی است. به تعبیر دیگر دست کم برای ۵۰ سال آینده در هر محله شهرمان ۲۵ تانکر آماده خدمت با آب تازه و گوارا در شعاع حداکثر ۱۰۰۰ متری خواهیم داشت.

 

آب‌های اضطراری راکد نیستند/ حمایت شورا

 

زهرا صدراعظم نوری، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران هم به پیشتبانی پارلمان شهری از این اقدامات اشاره می‌کند و به مهر می‌گوید: لایحه «آب‌رسانی اضطراری شهر تهران» در دستور کار این کمیسیون قرار دارد و ۳۷۴ نقطه در شهر تهران برای تعبیه مخازن آب اضطراری شناسایی شده است.

 

رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران، تأمین آب را یکی از نیاز‌های اصلی شهروندان تهرانی عنوان می‌کند و می‌گوید: از ضروری‌ترین نیاز‌های شهروندان تهرانی مسأله آب و دسترسی به آب شرب است که با توجه به وضع شهر و کشور درخصوص کم‌آبی باید تمهیداتی اتخاذ شود.

 

وی ادامه می‌دهد: بر اساس اقداماتی که سازمان آبفای استان تهران انجام داده، ۳۷۴ نقطه شناسایی شده است که در این نقاط مخازن آب اضطراری تعبیه شود و با ایجاد سازوکار لازم آب مورد نیاز برای محله‌های مختلف تهران تأمین شود. در واقع مخازنی وجود دارد که به صورت مرتب پر می‌شود و راکد نخواهد بود. هر مقطعی اگر با بحران مواجه شویم شهروندان می‌توانند در سه روز اول از مخازنی که وجود دارد، آب برداشت کنند. تاکنون برای دو نقطه از تهران مخازن تعبیه و به بهره برداری رسیده است.

 

رئیس کمیته ایمنی شورای شهر تهران با تاکید بر حمایت شورا از این جنس لوایح می‌گوید: لایحه «آب‌رسانی اضطراری شهر تهران» به کمیسیون سلامت شورای شهر ارجاع داده شده است و مورد بررسی قرار می‌گیرد.

 

طبق بررسی‌ها و مطالعات آبرسانی اضطراری شهر تهران انتظار می‌رود، آب انبار‌های مدرن و جدید شهر تهران، تاثیری محسوس در افزایش آستانه تحمل مردم و ارتقاء سطح پایداری ملی پایتخت داشته باشد.