آلودگی هوای ناشی از سوخت نامرغوب زمستان و تابستان نمی‌شناسد البته اگرچه این روز‌ها با گذر از فصل سرما خبری از پدیده وارونگی دما (inversion) نیست، اما آلوده‌کننده‌های مهم یعنی خودروها، سوخت و صنایع سر جای خود هستند و تا زمان حذف آلایندگی از این بخش‌ها انتقادات و مطالبه‌گری‌ها در این زمینه ادامه خواهد داشت.
عیسی کلانتری - رئیس سازمان حفاظت محیط زیست - یکی از منتقدان اصلی کیفیت سوخت توزیعی در کشور است که طی ماه‌های گذشته بار‌ها خواستار اصلاح کیفیت گازوئیل شده است. در همین جهت، چندی پیش در جریان همایش مبارزه با سرطان با اشاره به تاثیر آلودگی‌های زیست‌محیطی بر ابتلا به انواع سرطان، سوخت را یکی از مهمترین عوامل آلودگی هوا دانست و گفت: وزیر نفت به صراحت اعلام می‌کند که نمی‌توانیم گازوئیل با استاندارد‌های مورد نظر محیط زیست تامین یا تولید کنیم و او با این گفته جامعه را در شرایط سختی قرار می‌دهد. چون این اظهارات وزیر نفت در حالی مطرح می‌شود که طبق قوانین استاندارد، گازوئیل نباید بیش از ۵۰ PPM گوگرد داشته باشد، اما گازوئیل‌هایی که در کشور توزیع می‌شود گاهی بین ۱۰ هزار تا ۷۰ هزار PPM گوگرد دارند.
معاون رئیس جمهور همچنین در نشست بررسی قانون هوای پاک ضمن انتقاد شدید از وزارت نفت به دلیل تولید گازوئیل نامرغوب اظهار کرد: متاسفانه در شرایط فعلی وقتی شروط دستیابی به هوای پاک روشن می‌شود همه پا پس می‌کشند. برای مثال وزارت نفت اعلام می‌کند که نمی‌تواند گازوئیل استاندارد تولید کند و می‌گوید گازوئیل استاندارد وارد کنید.
کلانتری که از ابتدای حضورش در سازمان حفاظت محیط زیست بار‌ها از مافیایی سخن گفته که مانع بهبود کیفیت هوا می‌شوند، در جریان این همایش که در دی ماه سال گذشته به مناسبت روز هوای پاک برگزار شده بود، با تاکید بر ضرورت تامین سوخت استاندارد برای خودرو‌های دیزلی گفت: برای خرید و نصب فیلتر دوده روی وسایل نقلیه دیزلی چندین میلیون تومان هزینه می‌شود، اما چون سوخت، نامناسب است این فیلتر در عرض ۲۴ ساعت از بین می‌رود و متاسفانه در شرایط حاضر گازوئیل توزیعی در مشهد و اصفهان غیر استاندارد است، بنابراین وقتی وزارت نفت نمی‌تواند گازوئیل استاندارد تولید کند اصلا نباید گازوئیل تولید کند.
در همین زمینه مسعود تجریشی - معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست - چندی پیش با بیان اینکه مهمترین آلاینده تهران ذرات معلق (PM۲.۵) است و مقدار این ذرات در تهران سه برابر حد استاندارد جهانی است، گفت: با توجه به نمونه‌گیری‌های انجام شده در برخی از کلانشهر‌ها و بررسی این نمونه‌ها به این جمع بندی رسیده‌ایم که در کلانشهر‌ها سوخت، عامل اصلی تولید ذرات معلق است.
وی با بیان اینکه وزارت نفت نمی‌تواند یکباره و در کوتاه‌مدت نسبت به توزیع گازوئیل استاندارد در همه مناطق کشور اقدام کند، اظهارکرد: وزارت نفت برای تغییر سامانه انتقال گازوئیل و ایجاد شبکه جدید احتیاج به منابع مالی دارد و در شرایط کنونی این وزارتخانه نمی‌تواند بیش از ۵۰ درصد از گازوئیل مورد نیاز کشور را مطابق با استاندارد یورو ۴ تولید کند.
۵۰ درصد گازوئیل تولیدی یورو ۴ است.
اما میزان گازوئیل تولیدی کشور موضوع مهمی است که سعید ناقدی‌نیا - رئیس امور مهندسی تولید شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران - اخیرا آمار مربوط به این حوزه را اعلام کرد و گفت: در حال حاضر روزانه حدود ۱۰۰ میلیون لیتر گازوئیل در کشور تولید می‌شود که ۶۰ میلیون لیتر آن در بخش حمل و نقل مصرف می‌شود. نیمی از گازوئیل مصرفی در بخش حمل و نقل با استاندارد یورو ۴ تولید می‌شود و دو پالایشگاه اراک و تهران در مجموع ۳۰ میلیون لیتر گازوئیل یورو ۴ تولید می‌کنند که این مقدار در تهران و کرج و حومه آن‌ها توزیع می‌شود.
اما فارغ از کمبود گازوئیل یورو ۴ در کشور کیفیت همین گازوئیل توزیعی نیز موضوع مهمی است که ببینیم یورو ۴ تا چه حد واقعی است؟ در این باره شینا انصاری-مدیرکل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست- آخرین وضعیت گازوئیل تهران را برای ایسنا تشریح کرد.
وی با اشاره به اینکه اندازه‌گیری پارامتر گوگرد را از پاییز سال ۹۶ به پایش‌ها اضافه کردیم، گفت: در پاییز ۹۶ علاوه بر پایش بنزین، ۲۷ نمونه گازوئیل در سطح شهر تهران برداشت کرده و میزان گوگرد آن‌ها را که مشکل اصلی گازوئیل است؛ پایش کردیم.
در ۷۰ درصد نمونه‌ها میزان گوگرد پایین‌تر از ۵۰ میلی‌گرم در کیلوگرم اندازه‌گیری شد
مدیرکل پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه طبق استاندارد میزان گوگرد گازوئیل باید ۵۰ میلی‌گرم در کیلوگرم باشد، اظهارکرد: در پاییز سال گذشته در بین ۱۹ نمونه برداشت‌شده گازوئیل، در تعدادی از آن‌ها گوگرد بالاتر از حد مجاز بود و تقریبا در ۶۰ درصد نمونه‌ها میزان گوگرد ۷۰ میلی‌گرم در کیلوگرم اندازه‌گیری شد، اما پایش مجدد گازوئیل توزیعی نشان می‌داد که در بین نمونه‌های برداشت شده گازوئیل در تعدادی از آن‌ها گوگرد بالاتر از حد مجاز بود، ولی تقریبا در ۷۰ درصد نمونه‌ها میزان گوگرد پایین‌تر از ۵۰ میلی‌گرم در کیلوگرم اندازه‌گیری شد.
انصاری با اشاره به اینکه در یک مورد میزان گوگرد ۴۰۰۰ میلی‌گرم در کیلوگرم بود، تصریح کرد: در نمونه برداشت شده در یافت‌آباد در فصل پاییز میزان گوگرد به ۴۰۰۰ PPM رسیده بود. برای همین به نتیجه آزمایش شک کردیم و مجددا نمونه سوخت این شهرستان را در اختیار یک آزمایشگاه مرجع دیگر قرار دادیم، اما متاسفانه همان عدد تایید شد البته خوشبختانه نتایج پایش‌های جدید حاکی از بهبود وضعیت بوده است.
وی با تاکید بر اینکه در شرایط کنونی دغدغه اصلی سازمان حفاظت محیط زیست گوگرد گازوئیل است، اظهارکرد: نتیجه پایش هفتگی سوخت را که از پاییز سال قبل آغاز شده در کارگروه ملی آلودگی هوا با حضور دستگاه‌های ذیربط به ویژه وزارت نفت ارائه می‌کنیم.
گوگرد گازوئیل مشهد و اصفهان بالای ۵۰۰۰ میلی‌گرم
مدیرکل پایش فراگیرسازمان حفاظت محیط زیست در مورد توزیع گازوئیل غیراستاندارد در شهر‌های بزرگی مثل مشهد و اصفهان که بار‌ها مورد تاکید رئیس سازمان محیط زیست نیز قرار گرفته است، اظهارکرد: چند ماه پیش در مشهد یکی از نهاد‌ها از گازوئیل توزیعی اندازه‌گیری کرده بود که نتیجه آزمایش نشان می‌داد که در برخی نمونه‌ها، میزان گوگرد گازوئیل بالای ۵۰۰۰ میلی‌گرم است.
انصاری در مورد پایش پارامتر گوگرد توسط سازمان حفاظت محیط زیست در سراسر کشور تصریح کرد: برنامه‌ریزی این سازمان با توجه به تعداد نمونه‌ها و ضرورت پایش مستمر سوخت در هشت کلانشهر این است که بخشی از پایش‌ها را به دانشگاه‌ها واگذار کند. در حال حاضر یکی از دانشگاه‌های تهران برای انجام پایش سوخت تهران و کرج انتخاب و کار اجرایی با ۸۰ نمونه سوخت و چهار پارامتر بنزن، اولفین، آروماتیک‌ها و گوگرد آغاز شده است.
وی تاکید کرد: بر اساس قانون هوای پاک، سازمان حفاظت محیط زیست باید از توزیع سوخت غیر استاندارد جلوگیری کند. همچنین در این قانون برای تامین سوخت سالم به وزارت نفت سه سال فرصت داده شده است و همزمان با پایش دانشگاه‌ها، سازمان حفاظت محیط زیست هم خودش پایش نظارتی سوخت به ویژه بنزن و آروماتیک‌ها را در مورد بنزین و گوگرد گازوئیل را انجام می‌دهد.
مدیر کل پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه گازوئیل تولیدی علاوه بر مصرف خودرو‌های سنگین و نیمه سنگین در صنایع نیز استفاده می‌شود، می‌گوید: طبیعی است که اگر گوگرد گازوئیل بالاتر از حد استاندارد باشد؛ هم از طریق خودروها و هم از طریق صنایع و کارخانجات باعث انتشار آلودگی می‌شود و دی‌اکسید گوگرد ناشی از این منابع برای سلامتی انسان‌ها بسیار خطرناک است.
به گزارش ایسنا، سال‌هاست که توپ آلودگی هوا در کشور ما بین وزارت نفت و وزارت صنعت پاس‌کاری می‌شود و هیچ یک از این دستگاه‌ها حاضر نیستند سهم حقیقی خود را در نابسامانی هوای کلانشهر‌ها بپذیرند. وزارت نفت احتراق ناقص را عامل اصلی آلودگی هوا اعلام می‌کند و وزارت صنعت ضمن تبرئه کردن سهم خودور‌های بی‌کیفیت در آلودگی هوا، سوخت را مهمترین عامل می‌داند. طبیعی است مادامی که این روند بین این دو وزارتخانه ادامه داشته باشد گره آلودگی هوا کورتر از روز قبل خواهد شد.
این دو وزارتخانه هر دو بخشی از دولت هستند و باید در راستای اهداف کلان دولت به منظور کاهش آلودگی هوا و دستیابی به روز‌های پاک و سالم پیش روند بنابراین حتی اگر این دستگاه‌ها هم منکر سهم خود در تولید آلودگی هوا شوند؛ از تیغ انتقاد رسانه‌ها در امان نخواهند ماند. ضمن اینکه ایسنا بار‌ها در قالب گزارش‌های متعدد که لینک تعداد محدودی از آن‌ها به این گزارش پیوست شده؛ از تولید خودرو‌های بی‌کیفیت به وزارت صنعت انتقاد کرده، بار‌ها نسبت به عدم اجرای قانون فیلتر دوده و عدم تجهیز وسایل نقلیه دیزلی به این قطعه مهم خرده گرفته، بار‌ها و بار‌ها نسبت به تولید موتورسیکلت‌های انژکتوری تقلبی هشدار داده و اخیرا هم به ایده تولید خودر‌های گازسوز ورود کرده و تغییر روند مدیریتی در بخش صنعت کشور و ضرورت حاکمیت انصاف و منطق را مطالبه کرده است.
لازم به ذکر است در این میان بیشترین انتقادات نصیب سازمان حفاظت محیط زیست می‌شود. چون این دستگاه است که باید با افزایش توانمندی‌ها و امکانات خود در بخش نظارت از بروز تخلفات جلوگیری کرده و مسیر دستیابی به سوخت مرغوب و خودروی با کیفیت را هموار کند. طبیعی است ضعف سیستماتیک نظارت محیط زیست، دلیل اصلی افسارگسیختگی بخش‌های صنعت و سوخت است.
همه این‌ها موکد یک اصل است که با عزم ملی بحران آلودگی هوا حل شدنی است و تنها با پذیرش خطا‌ها و اصلاح رفتار‌ها و حتی اصول بنیادین تفکری در مدیران و مسئولان می‌شود در بازه‌ای نه چندان طولانی غول آلودگی هوا را در تهران و سایر کلانشهر‌ها شکست داد و هوای پاک و آسمان آبی را برای مردم رقم زد. فراموش نکنیم که روز‌های سالم بهاری مثل امروز بهترین فرصت برای چاره‌اندیشی‌های اساسی برای روز‌های ناسالم و هشدار در فصول سرد سال است.
